Το τρίγωνο της έκθεσης που είναι τετράγωνο

Είναι λογικό ότι όποιος έχει ασχοληθεί έστω λιγάκι με την φωτογραφία, θα πέσει αργά η γρήγορα πάνω στο τρίγωνο της έκθεσης. Τι είναι όμως αυτό το περίφημο τρίγωνο της έκθεσης που αρέσει τόσο στους φίλους μας τους αγγλοσάξονες ;   Είναι ο συσχετισμός ανάμεσα στους παράγοντες που επηρεάζουν την έκθεση, δηλαδή την ευαισθησία σε ISO, την ταχύτητα του φωτοφράχτη (κλείστρου) και το διάφραγμα του φακού. Αυτό είναι το περίφημο τρίγωνο της έκθεσης που μάλιστα συνοδεύεται από το αντίστοιχο σχέδιο που με τον ένα ή τον άλλο μας προσφέρει σε κάποιο γράφημα αυτή την σχέση. Σας παρουσιάζω μερικά τέτοια γραφήματα που τα βρήκα ψάχνοντας στο ίντερνετ.

Διάφορα τρίγωνα της έκθεσης

Όμως δυστυχώς καμία από αυτές τις ευφάνταστες θεωρίες της τεχνικής της φωτογραφίας περί υπάρξεως του τριγώνου της έκθεσης δεν περιλαμβάνει τον σημαντικότερο παράγοντα που καθορίζει την έκθεση. Το φως. Μια τρύπα στο νερό δηλαδή. Γιατί χωρίς το φως κανένας από τους παράγοντες που όντως επηρεάζουν πως το φως θα πέσει επάνω στον αισθητήρα ή παλιότερα στο φιλμ δεν έχει νόημα. Τι νόημα έχουν για παράδειγμα τα ISO αν δεν υπάρχει καθόλου φως; Τι νόημα έχει η όποια ρύθμιση αν αποφασίσω να χρησιμοποιήσω τεχνικές μακράς έκθεσης (long exposure), και δεν ελέγξω το φως με ένα φίλτρο ουδέτερης πυκνότητας. Χωρίς το φως και τον έλεγχο του, να προσθέσω ή να αφαιρέσω φως, έκθεση δεν υφίσταται. Για αυτό τον λόγο δεν θα έπρεπε να μιλάμε για το τρίγωνο της έκθεσης, αλλά για το τετράγωνο της έκθεσης. Έτσι θα είχαμε όλους τους παράγοντες που επηρεάζουν την φωτογραφική έκθεση σε μια σχέση, σε ένα σχήμα, σε μια εικόνα. Το τετράγωνο της έκθεσης!

Το τετράγωνο της έκθεσης

Ο Δημήτρης Ασιθιανάκης είναι φωτογράφος, δάσκαλος φωτογραφίας και πρόεδρος του Fotoart. Μπορείτε να τον βρείτε στο Facebook Dimitrios Asithianakis

Εστιακή απόσταση ή εστιακό μήκος στην φωτογραφία

Ο όρος εστιακή απόσταση παρόλο που είναι σε κοινή χρήση στην φωτογραφία καθώς είναι ένα σημαντικό χαρακτηριστικό των φωτογραφικών φακών, συνήθως δεν είναι εύκολο να κατανοηθεί. Τον όρο εστιακή απόσταση τον βρίσκουμε στην φυσική και συγκεκριμένα στην οπτική  από εκεί μαθαίνουμε ότι η εστιακή απόσταση  ενός οπτικού συστήματος είναι το μέγεθος που μας δείχνει πόσο έντονα το σύστημα συγκλίνει ή αποκλίνει το φως.  Σε περίπτωση που ο θεωρητικός  φακός στην οπτική δεχθεί παράλληλες ακτίνες  φωτός,  εστιακή απόσταση σε mm ή και σε cm είναι η απόσταση που χρειάζεται να διανύσουν οποία παράλληλες ακτίνες για καταλήξουν (εστιαστούν) στο σημείο εστίασης που στην περίπτωση της φωτογραφίας είναι το επίπεδο του φιλμ ή του ψηφιακού αισθητήρα.

Επειδή  ένα άλλο μέγεθος, ή ισχύς ενός φακού είναι αντίστροφο σε σχέση με την εστιακή απόσταση. Ένα σύστημα με μικρή εστιακή απόσταση έχει μεγαλύτερη οπτική ισχύ σε σχέση με ένα σύστημα με μεγάλη εστιακή απόσταση.  Στην φωτογραφία σπάνια μας απασχολεί η ισχύς ενός φακού (την έχω δει να αναφέρεται μόνο σε φίλτρα close-up) και αυτό που μας ενδιαφέρει είναι η εστιακή απόσταση καθώς αυτό μας δείχνει γρήγορα και εύκολα  για το τι είδους φακό μιλάμε.

Οι φωτογραφικοί φακοί είναι σύνθετα οπτικά συστήματα που στις περισσότερες περιπτώσεις προσομοιάζουν  έναν απλό συγκεντρωτικό φακό γι αυτό θεωρούμε ότι οι σταθεροί φακοί ότι έχουν μια συγκεκριμένη εστιακή απόσταση που αναφέρεται επάνω στον φακό σε mm, ενώ οι φακοί ζουμ περιλαμβάνουν πολλαπλές εστιακές αποστάσεις  που επάνω στο φακό αναφέρονται μόνο η μικρότερη και η μεγαλύτερη. Η αλήθεια είναι ότι χάρη στην μετακίνηση που συμβαίνει όταν μετακινούμε το δαχτυλίδι  της εστίασης ενός φακού τότε αλλάζει ελαφρά και η εστιακή απόσταση, αλλά συνήθως δεν ασχολούμαστε με αυτή την διαφορά για να μην μας μπερδεύει. Οπότε θεωρούμε ότι ένας φακός με μια συγκεκριμένη ονομαστική εστιακή απόσταση παραμένει ο ίδιος σε όλη την γκάμα των αποστάσεων εστίασης που διαθέτει.  Ένα πίνακα με εστιακές αποστάσεις των φωτογραφικών φακών που μπορείτε να παρατηρήσετε και τις αντίστοιχες γωνίες λήψης σας παραθέτω παρακάτω και νομίζω ότι αυτό είναι ότι χρειάζεται να ξέρει ένας φωτογράφος.

Οπότε, μικρή εστιακή απόσταση σημαίνει για την φωτογραφία μεγάλη γωνία λήψης. Δηλαδή όσο πιο μικρή εστιακή απόσταση, τόσο πιο πολλά από αυτά που βρίσκονται μπροστά μας μπορεί να καταγράψει η φωτογραφική μας μηχανή.  Αυτό συμβαίνει με την μεγάλη ομάδα φακών που ονομάζονται ευρυγώνιοι. Ενώ όσο μεγαλώνει η εστιακή απόσταση τόσο λιγότερα καταγράφει, αλλά  ταυτόχρονα μας φέρνει τα αντικείμενα ή τους ανθρώπους που φωτογραφίζουμε πιο κοντά. Αυτή η δεύτερη ομάδα φωτογραφικών φακών ονομάζονται τηλεφακοί.

O πιο συνηθισμένος τρόπος που γράφετε η εστιακή απόσταση επάνω σε ένα φωτογραφικό φακό

Ο Δημήτρης Ασιθιανάκης είναι φωτογράφος, δάσκαλος φωτογραφίας και πρόεδρος του Fotoart. Μπορείτε να τον βρείτε στο Facebook Dimitrios Asithianakis

Επαναλαμβανόμενες φόρμες στην Φωτογραφία

Τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα ή οι επαναλαμβανόμενες φόρμες είναι ένα ενδιαφέρον στοιχείο που μπορούμε να συμπεριλάβουμε στις φωτογραφίες μας είτε σαν κύριο στοιχείο είτε σαν ένα διακοσμητικό στοιχείο αλλά και σαν φόντο. Το σημαντικότερο είναι να αρχίσει ένας φωτογράφος να παρατηρεί αυτό το στοιχείο που υπάρχει και στην φύση, αλλά και στο τεχνητό περιβάλλον των πόλεων αλλά ακόμη και μέσα στο κάθε σπίτι.

Για να δούμε όμως πως μπορείτε να βρείτε τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα και πως να τα φωτογραφίσετε για να είναι πιο ενδιαφέροντα. Τα πιο εύκολα είναι τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα στις ανθρώπινες κατασκευές, στα αρχιτεκτονικά στοιχεία ακόμη και μέσα στο σπίτι.  Ενδιαφέρουσες φόρμες βέβαια υπάρχουν άπειρες και στην φύση . Αν αρχίσετε να αναζητάτε επαναλαμβανόμενα μοτίβα θα δείτε με πολύ διαφορετικό μάτι  όλη την φωτογραφική διαδικασία. Θα δείτε πράγματα που πριν δεν τους δίνατε σημασία να φανερώνονται μπροστά σας.

Μερικές φορές όταν φωτογραφίζουμε ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο είναι καλύτερα να πλησιάζουμε πιο κοντά και να γεμίζουμε όλο το κάδρο μας από άκρη σε άκρη με αυτό το μοτίβο.  Αυτό βοηθάει ώστε να μην υπάρχουν άσχετε στοιχεία που  να αποσπούν την προσοχή του θεατή. Από την άλλη όταν θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε το μοτίβο σαν φόντο τότε απλά δίνουμε έμφαση στο ξεχωριστό στοιχείο που φωτογραφίζουμε.

Τι γίνεται τώρα στην περίπτωση που όσο και να ψάχνουμε δεν βρίσκουμε επαναλαμβανόμενα μοτίβα; Μπορούμε να φτιάξουμε μόνοι μας. Σε αυτή την περίπτωση δεν υπάρχει κανένας περιορισμός. Μπορείτε να δημιουργήσετε  επαναλαμβανόμενα μοτίβα από μικροαντικείμενα που μπορείτε να βρείτε στα συρτάρια σας ή ακόμη και κόβοντας φέτες από φρούτα.  Σε κάθε περίπτωση είτε τα βρείτε έτοιμα είτε τα δημιουργήσετε τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα θα εμπλουτίσουν την εμπειρία σας με την φωτογραφία.

Ο Δημήτρης Ασιθιανάκης είναι φωτογράφος, δάσκαλος φωτογραφίας και πρόεδρος του Fotoart. Μπορείτε να τον βρείτε στο Facebook Dimitrios Asithianakis

Το ενσωματωμένο φωτόμετρο της ψηφιακής φωτογραφικής μηχανής

Σήμερα θα γράψω μερικά πράγματα για ένα σημαντικό εργαλείο που διαθέτουν οι ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές. Αυτό το εργαλείο βοηθάει τη μηχανή  στις αυτόματες ρυθμίσεις να καθορίσει την σωστή έκθεση, ενώ οι ενδείξεις του βοηθάνε τον φωτογράφο στις χειροκίνητες ώστε οι φωτογραφίες του να βγαίνουν σωστά φωτισμένες. Αυτό το εργαλείο είναι το ενσωματωμένο φωτόμετρο της φωτογραφικής μηχανής. Αυτό που κάνει το φωτόμετρο είναι να μετράει το φως που έρχεται διαμέσου του φακού από το θέμα επάνω στον αισθητήρα μας (για αυτό και τα φωτόμετρα ονομάζονται TTL δηλαδή “through the lens”).

Ενδείξεις του ενσωματωμένου φωτόμετρου μιας ψηφιακής φωτογραφικής μηχανής στην μεγάλη οθόνη πληροφοριών

Το ενσωματωμένο φωτόμετρο της ψηφιακής φωτογραφικής  μηχανής αλλά και των  παλιότερων φωτογραφικών μηχανών μετρούν το ανακλώμενο φως που στέλνει το θέμα μας. Σε αντίθεση με τα εξωτερικά φωτόμετρα που μπορούν να κάνουν μετρήσεις είτε ανακλώμενου είτε προσπίπτοντος φωτισμού, το ενσωματωμένο φωτόμετρο της φωτογραφικής μηχανής μας μετράει μόνο το ανακλώμενο φως. Στην λειτουργία του είναι ένα κλασικό φωτόμετρο. Είναι δηλαδή ρυθμισμένο να θεωρεί ότι το φως που εισέρχεται μέσα στην φωτογραφική μας μηχανή, έρχεται από αντικείμενα που ανακλούν το 18% από το φως που δέχονται. Θεωρεί δηλαδή ότι τα αντικείμενα έχουν τονικότητα που αναλογεί στο μέσο τόνο του γκρι (ζώνη V στο ζωνικό σύστημα του Ansel Adams) και μας δίνει ενδείξεις ώστε να καταγραφούν σαν ζώνη V στην φωτογραφία μας.

Ενδείξεις του ενσωματωμένου φωτόμετρου της ψηφιακής  φωτογραφικής μηχανής σε  άλλο σημείο σε μηχανή που διαθέτει στην πάνω πλευρά μικρή οθόνη πληροφοριών

Το φωτόμετρο της ψηφιακής φωτογραφικής μηχανής μετράει το ανακλώμενο φως που έρχεται από το θέμα που φωτογραφίζουμε και με βάση τις ρυθμίσεις που έχουμε τοποθετήσει όσο αφορά την ευαισθησία σε ISO, την ταχύτητα του φωτοφράχτη και το διάφραγμα του φακού μας δίνει ενδείξεις πάνω σε μια κλίμακα, αν έχουμε επιλέξει κάποια χειροκίνητη λειτουργία έκθεσης. Μηδέν (0) για την σωστή έκθεση, πλην (-) για την υποέκθεση και συν (+) για την υπερέκθεση. Πάντα όμως θεωρώντας ότι η σκηνή μας περιέχει αντικείμενα που ανακλούν το 18% από το φως που δέχονται. Αυτό το ενσωματωμένο φωτόμετρο της φωτογραφικής μηχανής μας διαθέτει και παραλλαγές στον τρόπο  που μετράει το ανακλώμενο φως που φτάνει στον ψηφιακό αισθητήρα μας διαμέσου του φακού.  Οι παραλλαγές αυτές στην φωτομέτρηση υπάρχουν ώστε να δώσουν βάρος σε διαφορετικές περιοχές της εικόνας για να μας βοηθήσουν να  πετύχουμε πιο ακριβή αποτελέσματα. Οι πιο συνηθισμένες παραλλαγές είναι οι παρακάτω.

Επιλογές μέτρησης σε μια ψηφιακή  φωτογραφική μηχανή

Μέτρηση Μάτριχ – Με αποτίμηση  (Matrix-Evaluative)

Είναι ο τρόπος φωτομέτρησης του ανακλώμενου φωτός που υπάρχει σε όλα τα ενσωματωμένα φωτόμετρα και τον χρησιμοποιεί η μηχανή σε όλες τις αυτόματες λειτουργίες της.  Παίρνει πληροφορίες σχεδόν από όλο το κάδρο μας και διαθέτει ενσωματωμένες πληροφορίες και εκτιμήσεις που του επιτρέπει να διαχειριστεί πληθώρα φωτιστικών καταστάσεων. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα  να οδηγεί σε φωτογραφίες σωστά φωτισμένες στις περισσότερες φωτογραφικές περιπτώσεις, ενώ ακόμη και εκεί που θα πρέπει να επέμβει ο φωτογράφος για εξισορροπήσει την έκθεση οι διαφοροποιήσεις δεν είναι μεγάλες.

Μέτρηση Κέντρου βάρους – Μέσου όρου

Με αυτό τον τρόπο λειτουργούσαν τα ενσωματωμένα φωτόμετρα όλων των φωτογραφικών μηχανών μέχρι στην δεκαετία του 80΄ και υπάρχει μια ισχυρή παράδοση που θέλει το φωτόμετρο της μηχανής να ανταποκρίνεται καλύτερα στον οπίσθιο φωτισμό και τα πορτραίτα σε φυσικό φως σε εξωτερικούς χώρους. Για κάποιον που έχει συνηθίσει να χρησιμοποιεί φωτόμετρα κέντρου βάρους δεν θα φέρω αντίρρηση, αλλά για έναν νέο φωτογράφο αυτό τον τύπο μέτρησης μέσα στην μηχανή τον θεωρώ εντελώς άχρηστο.

Μερική μέτρηση – Σημειακή μέτρηση

Ένας εξαιρετικός τρόπος φωτομέτρησης που παλιά μας τον πρόσφεραν μόνο εξωτερικά εξειδικευμένα φωτόμετρα, έχει ενσωματωθεί σε όλες σχεδόν τις σύγχρονες ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές και μας δίνει μέτρηση από ένα μικρό τμήμα της εικόνας. Αυτή ή ένδειξη είναι απολύτως ακριβής και για τον φωτογράφο με γνώσεις για το πως λειτουργεί το φωτόμετρο αλλά και γνώσεις για το ζωνικό σύστημα, είναι ένα σπουδαίο βοήθημα στην προσπάθεια του να έχει σωστά φωτισμένες φωτογραφίες

Το σημαντικό είναι να κατανοήσετε ότι δεν υπάρχει σωστός ή λάθος τρόπος φωτομέτρησης. Όλα αυτά αποτελούν χρήσιμα εργαλεία στην προσπάθεια του φωτογράφου να πετύχει την όσο το δυνατόν σωστότερη έκθεση στις φωτογραφίες του. Λογικό είναι ότι συχνότερα ο σύγχρονος φωτογράφος θα χρησιμοποιήσει την ρύθμιση μέτρησης  Μάτριχ – Με αποτίμηση  που πετυχαίνει συχνότερα καλύτερα αποτελέσματα, αλλά θα πρέπει να δοκιμάσει και τις δυνατότητες της σημειακής μέτρησης.

Ο Δημήτρης Ασιθιανάκης είναι φωτογράφος, δάσκαλος φωτογραφίας και πρόεδρος του Fotoart. Μπορείτε να τον βρείτε στο Facebook Dimitrios Asithianakis

Φωτογραφία με φυσικό φως

Το φυσικό φως είναι η πρώτη πηγή φωτός που χρησιμοποιήθηκε στην φωτογραφία. Είτε σε εξωτερικούς,  είτε εσωτερικούς χώρους αυτό ήταν το φως που χρησιμοποιούσαν οι πρωτοπόροι φωτογράφοι. Αργότερα ενέταξαν και το τεχνητό φως στα εργαλεία τους.    Φυσικό φως δεν είναι μόνο το φως του Ήλιου κατά την διάρκεια της ημέρας, αλλά και το φως της Σελήνης που είναι το φως το Ήλιου που αντανακλάται πάνω στη σελήνη και το φως των αστεριών. Βέβαια εκτός από το ορατό φυσικό φως υπάρχει και το φυσικό φως σε διαφορετικά μήκη κύματος. Πολύ εύκολα μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το υπεριώδες ή το υπέρυθρο κομμάτι του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος που  θα μπορούσαν να μας δώσουν εξαιρετικά φωτογραφικά αποτελέσματα.

Φωτογραφία Δημήτρης Ασιθιανάκης © 2020

Όλες  οι εκφάνσεις του φυσικού φωτός παρουσιάζουν τρομερό ενδιαφέρον και μας προσφέρουν την δυνατότητα για διαφορετικού είδους φωτογραφίσεις που μερικές από αυτές έχουν την δική τους ιδιαίτερη ονομασία. Ήδη έχω παρουσιάσει κάποιες από τις ιδιαιτερότητες του φυσικού φωτός  σε κάποιες από τις αναρτήσεις μου. Θα σας παρουσιάζω συνέχεια θέματα που έχουν να κάνουν με το φυσικό φως στην φωτογραφία  μέχρι την στιγμή που θα ολοκληρωθεί το βιβλίο μου “Φωτογραφία σε φυσικό φως”.

Μερικά από τα άρθρα που αφορούν το φυσικό φως στην φωτογραφία και μπορείτε να βρείτε στο blog μου είναι

Φωτογραφίστε το Φεγγάρι (Η φωτογράφιση της Σελήνης)

Φωτογραφία την μπλε ώρα (Blue Hour)

Φως πρωί και απόγευμα (θα ακολουθήσει κανονικό άρθρο για την golden hour)

Πως να φωτογραφίσετε σιλουέτες (στο φυσικό φως)

Ο Δημήτρης Ασιθιανάκης είναι φωτογράφος, δάσκαλος φωτογραφίας και πρόεδρος του Fotoart. Μπορείτε να τον βρείτε στο Facebook Dimitrios Asithianakis