O ζωγράφος, ο φωτογράφος και η φωτοζωγραφική σχέση τους

Αν κάνει κάποιος μια αναζήτηση στο ίντερνετ με αυτά τα δύο ονόματα μαζί στα αποτελέσματα θα βρει αρκετές φωτογραφίες που τράβηξε ο Henri Cartier-Bresson τον Γιάννη Τσαρούχη και βέβαια αρκετές αναφορές στο σπίτι με τις Καρυάτιδες της οδού Ασωμάτων που αποτέλεσε και για τους δύο πηγή έμπνευσης. Όμως δεν υπάρχει κάποιο άρθρο ή κάποια αναφορά ότι αυτοί οι δύο άνθρωποι είχαν μια πιο στενή φιλική σχέση και όχι  μια τυχαία σχέση εξαιτίας των ταξιδιών του Henri Cartier-Bresson στην Ελλάδα, όπου  γνώρισε αρκετούς διανοούμενους και καλλιτέχνες. Επειδή  πιστεύω ότι υπήρξε μεταξύ τους μια στενή φιλία θέλω να προσθέσω  με αυτή μου την ανάρτηση τα επιχειρήματα που με οδήγησαν σε αυτό το συμπέρασμα και όλες τι σχετικές διαθέσιμες φωτογραφίες. Ελπίζω αυτά τα λίγα στοιχεία να αποτελέσουν έναυσμα για κάποιον ερευνητή στο μέλλον, ώστε να ψάξει για περισσότερα στοιχεία και αποδείξεις για την πιθανή φιλική σχέση αυτών των δύο σπουδαίων καλλιτεχνών.

Μια από τις πιο γνωστές φωτογραφίες που τράβηξε ο Bresson στην Ελλάδα το 1953 (εικόνα 1)

Η πρώτη σκέψη ότι μπορεί αυτοί οι σημαντικοί καλλιτέχνες  να είχαν μια πιο στενή σχέση έγινε όταν ψάχνοντας για την ημερομηνία που τραβήχτηκε η γνωστή φωτογραφία του Henri Cartier-Bresson  με τις δύο γιαγιάδες κάτω από το σπίτι με τις Καρυάτιδες (εικόνα 1), διαπίστωσα ότι τραβήχτηκε το 1953 ενώ ο πίνακας του Γιάννη Τσαρούχη είχε ζωγραφιστεί ένα τουλάχιστον χρόνο πριν,  το 1952 (εικόνα 2).

Ο πίνακας του Τσαρούχη με το σπίτι με τις Καρυάτιδες ζωγραφισμένος το 1952 (εικόνα 2)

 Έτσι σκέφτηκα ότι θα μου άρεσε ο πίνακας του Τσαρούχη να ήταν η έμπνευση για τον φωτογράφο που ρώτησε τον ζωγράφο αν το σπίτι ήταν αληθινό και που μπορούσε να το βρει. Μια ακόμη φωτογραφία που τράβηξε ο Bresson τον Τσαρούχη στην είσοδο του νεοκλασικού σπιτιού της θείας του στον Πειραιά πιστεύω ότι συνηγορεί υπέρ της εικασίας μου (εικόνα 3).

Εικόνα 3

Βέβαια όλα αυτά μπορεί να είναι απλά φαντασίες δικές μου. Οι φωτογραφίες που τράβηξε ο Henri Cartier-Bresson   τον Γιάννη Τσαρούχη ήταν αποτέλεσμα καθαρά επαγγελματικής σχέσης και όχι γιατί έκαναν παρέα οι δύο καλλιτέχνες . Δείτε την χαρακτηριστική φωτογραφία που ο Γιάννης Τσαρούχης χορεύει ζεϊμπέκικο (εικόνα 4).

Εικόνα 4

Αυτή φωτογραφία με έκανε να ψάξω το θέμα περισσότερο. Είναι γνωστή και μια άλλη φωτογραφία του Bresson από την Ελλάδα με κάποιον να χορεύει ζεϊμπέκικο σε ένα κουτούκι (εικόνες 5 και 6), έτσι θεώρησα πάλι πολύ πιθανό ξέροντας την αγάπη του Τσαρούχη για το ζεϊμπέκικο και τους λαϊκούς ανθρώπους, ότι αυτός πήγαινε τον φίλο του στα κουτούκια.

Εικόνα 5

Χορευτές στο ίδιο μαγαζί που χορεύει στην εικόνα 4 ο  Γιάννης Τσαρούχης (Εικόνα 6)

Που όμως μπορούν να στηριχτούν όλα αυτά; Πάμε να σας παραθέσω τα γενικότερα επιχειρήματα  μου για το τι μπορούσε να φέρει αυτούς τους δυο σημαντικούς ανθρώπους κοντά. Πρώτα από όλα η κοντινή τους ηλικία. Το 1908 γεννημένος ο Henri Cartier-Bresson  , Το 1910 ο Γιάννης Τσαρούχης. Τα κοινά βιώματα της παιδικής τους ηλικίας. Γόνοι μεγαλοαστικών οικογενειών  και οι δύο,  γάλλος  ο  ένας, γαλλικής παιδείας και αισθητικής ο άλλος.  Η  μεγάλη αγάπη και των δύο για τις τέχνες και την ζωγραφική, ενώ προσθέτω ότι ανακάλυψα πρόσφατα την αγάπη του Γιάννη Τσαρούχη μετά από επίσκεψη στο σπίτι- Μουσείο είδα ότι διέθετε και Rolleiflex και φωτόμετρο χειρός. Οπότε και κοινή η αγάπη για την φωτογραφία.

Όλα αυτά βέβαια στηριγμένα στις λιγοστές φωτογραφίες και στις λιγοστές πληροφορίες και πιο πολύ σε εικασίες δικές μου. Θεωρώντας ότι είναι πιθανό να υπάρχουν αναφορές σε κείμενα δικά τους (ημερολόγια, αλληλογραφία) ή  και σε κείμενα άλλων που να αφορούν την μεταξύ τους φιλική σχέση. Την αναζήτηση αυτή την είχα αφήσει για κάποια στιγμή στο μέλλον. Όμως έχω και άλλα επιχειρήματα που ενίσχυσαν την άποψη μου ότι ήταν φίλοι. Ο κοινός στενός φίλος Στρατής Ελευθεριάδης-Τεριάντ που στην πραγματικότητα υπήρξε εκτός από  φίλος  και μαικήνας και για τους δυο τους. Ο Τσαρούχης μάλιστα φιλοξενήθηκε από τον Τεριάντ για ένα διάστημα. Έμεινε στην Γαλλία για μεγάλα διαστήματα  μετά από αυτή με την περίοδο της φιλοξενίας. Μάλιστα την περίοδο 1967-1981 ο Γιάννης Τσαρούχης ήταν μόνιμος κάτοικος Γαλλίας. Μην ξεχνάμε ότι ο Τεριάντ κυκλοφόρησε τα 2 πρώτα λευκώματα του Bresson και βοήθησε όσο κανένας άλλος στην φήμη του και στο να εδραιωθεί ο Henri Cartier-Bresson  ως καλλιτέχνης φωτογράφος, ενώ   του οφείλουμε και τον όρο «αποφασιστική  στιγμή».

Αυτό που ήρθε όμως να μου επιβεβαιώσει με κάποιο τρόπο αυτές μου τις εικασίες είναι πριν από μέρες που έπεσε στα χέρια μου ένας υπέροχος τόμος για το έργο του Γιάννη Τσαρούχη (ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΣΑΡΟΥΧΗΣ 1910-1989 – ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ – ΙΔΡΥΜΑ ΓΙΑΝΝΗ ΤΣΑΡΟΥΧΗ ΑΘΗΝΑ 1990) στον οποίο ο ίδιος ο ζωγράφος γράφει στην σελίδα 62 : «Προηγουμένως, όμως , εξέθεσα στην αίθουσα PAYNE (1953) κάτι μικρές ακουαρέλες με τοπία και πορτραίτα γνωστών κοινωνικών προσώπων. Η έκθεση αυτή είχε αυτό που λέμε επιτυχία. Ο Καρτιέ Μπρεσσόν που βρισκόταν στην Αθήνα εκείνη την εποχή,  είδε την έκθεση και μου πρότεινε να του δώσω μαθήματα τεχνικής. Του τα έδωσα, πολύ αργότερα όμως» . Αυτή η φράση στην ουσία μου έδωσε αφορμή για την σημερινή μου ανάρτηση και εδώ είμαστε για να δούμε αν θα επιβεβαιωθώ από κάποιον ερευνητή που θα θεωρήσει ενδιαφέρον το συγκεκριμένο ζήτημα ώστε να το ερευνήσει και να μάθουμε πότε και που έγιναν αυτά τα μαθήματα ζωγραφικής.

Παραθέτω μερικές ακόμη φωτογραφίες από αυτές που τράβηξε κατά καιρούς ο Henri Cartier-Bresson   τον Γιάννη Τσαρούχη.

Η τελευταία χρονολογικά φωτογραφία που τράβηξε ο Bresson τον Τσαρούχη το 1970

Ο Δημήτρης Ασιθιανάκης είναι φωτογράφος, δάσκαλος φωτογραφίας και πρόεδρος του Fotoart. Μπορείτε να τον βρείτε στο Facebook Dimitrios Asithianakis