Το ενσωματωμένο φωτόμετρο της ψηφιακής φωτογραφικής μηχανής

Σήμερα θα γράψω μερικά πράγματα για ένα σημαντικό εργαλείο που διαθέτουν οι ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές. Αυτό το εργαλείο βοηθάει τη μηχανή  στις αυτόματες ρυθμίσεις να καθορίσει την σωστή έκθεση, ενώ οι ενδείξεις του βοηθάνε τον φωτογράφο στις χειροκίνητες ώστε οι φωτογραφίες του να βγαίνουν σωστά φωτισμένες. Αυτό το εργαλείο είναι το ενσωματωμένο φωτόμετρο της φωτογραφικής μηχανής. Αυτό που κάνει το φωτόμετρο είναι να μετράει το φως που έρχεται διαμέσου του φακού από το θέμα επάνω στον αισθητήρα μας (για αυτό και τα φωτόμετρα ονομάζονται TTL δηλαδή “through the lens”).

Ενδείξεις του ενσωματωμένου φωτόμετρου μιας ψηφιακής φωτογραφικής μηχανής στην μεγάλη οθόνη πληροφοριών

Το ενσωματωμένο φωτόμετρο της ψηφιακής φωτογραφικής  μηχανής αλλά και των  παλιότερων φωτογραφικών μηχανών μετρούν το ανακλώμενο φως που στέλνει το θέμα μας. Σε αντίθεση με τα εξωτερικά φωτόμετρα που μπορούν να κάνουν μετρήσεις είτε ανακλώμενου είτε προσπίπτοντος φωτισμού, το ενσωματωμένο φωτόμετρο της φωτογραφικής μηχανής μας μετράει μόνο το ανακλώμενο φως. Στην λειτουργία του είναι ένα κλασικό φωτόμετρο. Είναι δηλαδή ρυθμισμένο να θεωρεί ότι το φως που εισέρχεται μέσα στην φωτογραφική μας μηχανή, έρχεται από αντικείμενα που ανακλούν το 18% από το φως που δέχονται. Θεωρεί δηλαδή ότι τα αντικείμενα έχουν τονικότητα που αναλογεί στο μέσο τόνο του γκρι (ζώνη V στο ζωνικό σύστημα του Ansel Adams) και μας δίνει ενδείξεις ώστε να καταγραφούν σαν ζώνη V στην φωτογραφία μας.

Ενδείξεις του ενσωματωμένου φωτόμετρου της ψηφιακής  φωτογραφικής μηχανής σε  άλλο σημείο σε μηχανή που διαθέτει στην πάνω πλευρά μικρή οθόνη πληροφοριών

Το φωτόμετρο της ψηφιακής φωτογραφικής μηχανής μετράει το ανακλώμενο φως που έρχεται από το θέμα που φωτογραφίζουμε και με βάση τις ρυθμίσεις που έχουμε τοποθετήσει όσο αφορά την ευαισθησία σε ISO, την ταχύτητα του φωτοφράχτη και το διάφραγμα του φακού μας δίνει ενδείξεις πάνω σε μια κλίμακα, αν έχουμε επιλέξει κάποια χειροκίνητη λειτουργία έκθεσης. Μηδέν (0) για την σωστή έκθεση, πλην (-) για την υποέκθεση και συν (+) για την υπερέκθεση. Πάντα όμως θεωρώντας ότι η σκηνή μας περιέχει αντικείμενα που ανακλούν το 18% από το φως που δέχονται. Αυτό το ενσωματωμένο φωτόμετρο της φωτογραφικής μηχανής μας διαθέτει και παραλλαγές στον τρόπο  που μετράει το ανακλώμενο φως που φτάνει στον ψηφιακό αισθητήρα μας διαμέσου του φακού.  Οι παραλλαγές αυτές στην φωτομέτρηση υπάρχουν ώστε να δώσουν βάρος σε διαφορετικές περιοχές της εικόνας για να μας βοηθήσουν να  πετύχουμε πιο ακριβή αποτελέσματα. Οι πιο συνηθισμένες παραλλαγές είναι οι παρακάτω.

Επιλογές μέτρησης σε μια ψηφιακή  φωτογραφική μηχανή

Μέτρηση Μάτριχ – Με αποτίμηση  (Matrix-Evaluative)

Είναι ο τρόπος φωτομέτρησης του ανακλώμενου φωτός που υπάρχει σε όλα τα ενσωματωμένα φωτόμετρα και τον χρησιμοποιεί η μηχανή σε όλες τις αυτόματες λειτουργίες της.  Παίρνει πληροφορίες σχεδόν από όλο το κάδρο μας και διαθέτει ενσωματωμένες πληροφορίες και εκτιμήσεις που του επιτρέπει να διαχειριστεί πληθώρα φωτιστικών καταστάσεων. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα  να οδηγεί σε φωτογραφίες σωστά φωτισμένες στις περισσότερες φωτογραφικές περιπτώσεις, ενώ ακόμη και εκεί που θα πρέπει να επέμβει ο φωτογράφος για εξισορροπήσει την έκθεση οι διαφοροποιήσεις δεν είναι μεγάλες.

Μέτρηση Κέντρου βάρους – Μέσου όρου

Με αυτό τον τρόπο λειτουργούσαν τα ενσωματωμένα φωτόμετρα όλων των φωτογραφικών μηχανών μέχρι στην δεκαετία του 80΄ και υπάρχει μια ισχυρή παράδοση που θέλει το φωτόμετρο της μηχανής να ανταποκρίνεται καλύτερα στον οπίσθιο φωτισμό και τα πορτραίτα σε φυσικό φως σε εξωτερικούς χώρους. Για κάποιον που έχει συνηθίσει να χρησιμοποιεί φωτόμετρα κέντρου βάρους δεν θα φέρω αντίρρηση, αλλά για έναν νέο φωτογράφο αυτό τον τύπο μέτρησης μέσα στην μηχανή τον θεωρώ εντελώς άχρηστο.

Μερική μέτρηση – Σημειακή μέτρηση

Ένας εξαιρετικός τρόπος φωτομέτρησης που παλιά μας τον πρόσφεραν μόνο εξωτερικά εξειδικευμένα φωτόμετρα, έχει ενσωματωθεί σε όλες σχεδόν τις σύγχρονες ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές και μας δίνει μέτρηση από ένα μικρό τμήμα της εικόνας. Αυτή ή ένδειξη είναι απολύτως ακριβής και για τον φωτογράφο με γνώσεις για το πως λειτουργεί το φωτόμετρο αλλά και γνώσεις για το ζωνικό σύστημα, είναι ένα σπουδαίο βοήθημα στην προσπάθεια του να έχει σωστά φωτισμένες φωτογραφίες

Το σημαντικό είναι να κατανοήσετε ότι δεν υπάρχει σωστός ή λάθος τρόπος φωτομέτρησης. Όλα αυτά αποτελούν χρήσιμα εργαλεία στην προσπάθεια του φωτογράφου να πετύχει την όσο το δυνατόν σωστότερη έκθεση στις φωτογραφίες του. Λογικό είναι ότι συχνότερα ο σύγχρονος φωτογράφος θα χρησιμοποιήσει την ρύθμιση μέτρησης  Μάτριχ – Με αποτίμηση  που πετυχαίνει συχνότερα καλύτερα αποτελέσματα, αλλά θα πρέπει να δοκιμάσει και τις δυνατότητες της σημειακής μέτρησης.

Ο Δημήτρης Ασιθιανάκης είναι φωτογράφος, δάσκαλος φωτογραφίας και πρόεδρος του Fotoart. Μπορείτε να τον βρείτε στο Facebook Dimitrios Asithianakis

Φωτόμετρο, τρόποι μέτρησης στη μηχανή

Όλες οι σύγχρονες φωτογραφικές μηχανές διαθέτουν μια ενσωματωμένη συσκευή που ονομάζεται φωτόμετρο. Το φωτόμετρο μετράει το φως και μας δείχνει αν έχουμε βάλει τις σωστές ρυθμίσεις στην χειροκίνητη λειτουργία της μηχανής (M) δείχνοντας μας σε συνεχόμενη ροή μια ένδειξη της μορφής – (πλην-υποέκθεση) 0 (μηδέν-σωστή έκθεση) + (συν-υπερέκθεση).  Αυτές τις ενδείξεις τις βλέπουμε και στις οθόνες με τις πληροφορίες, αλλά και στο σκόπευτρο. Όσο πιο κοντά στο μηδέν βρίσκεται η ένδειξη που βλέπουμε, τόσο σωστότερη θα είναι η έκθεση (πάντα σύμφωνα με το φωτόμετρο).

Το φωτόμετρο έχει διάφορους τρόπους λειτουργίας που θα τους δούμε παρακάτω, αλλά σημαντικό για τον φωτογράφο είναι να καταλάβει τον τρόπο που λειτουργεί γενικά αυτή η συσκευή ώστε να μπορεί να καταλάβει και τις φορές που οι ενδείξεις της θα είναι λάθος. Το ενσωματωμένο φωτόμετρο της φωτογραφικής μηχανής είναι φωτόμετρο ανακλώμενου φωτισμού. Δηλαδή μετράει το φως που στέλνουν τα αντικείμενα προς την μηχανή μας. Το φωτόμετρο της μηχανής είναι μια χαζή συσκευή που πιστεύει ότι όλα τα αντικείμενα ανακλούν το 18% από το φως που δέχονται (αντικείμενα με τονικότητα μέσο τόνο του γκρι). Αν ο μέσος όρος των αντικειμένων είναι όντως μέσος τόνος του γκρι ή σχεδόν τέτοιος τότε οι φωτογραφίες βγαίνουν σωστές φωτιστικά, αν όχι βγαίνουν λάθος και χρειάζονται διόρθωση. Για να σας δώσω ένα παράδειγμα αν φωτογραφίζουμε μια σκακιέρα που η μέση τονικότητα των άσπρων και μαύρων τετραγώνων τείνουν στον μέσο τόνο του γκρι, ή ένδειξη του φωτόμετρου θα είναι σωστή. Αν φωτογραφίζουμε σκηνές σε χιονισμένα τοπία το πιθανότερο είναι το φωτόμετρο να μας δίνει λάθος ενδείξεις. Για να μην κάνει πολλά λάθη υπάρχει μια λειτουργία του φωτόμετρου που προσπαθεί να το κάνει λίγο έξυπνο και να βγάζει τις περισσότερες φορές καλά αποτελέσματα, η πολυζωνική λειτουργία μέτρησης.

Πολυζωνική λειτουργία του φωτόμετρου

Η Nikon στις φωτογραφικές της μηχανές αυτή την λειτουργία την ονομάζει Matrix, η Canon «με αποτίμηση», η Sony Multi, οι υπόλοιποι κατασκευαστές ο καθένας με το δικό του χαρακτηρισμό. Το φωτόμετρο χωρίζει το κάδρο σε ζώνες και έχει ενσωματωμένες πληροφορίες για την αξία της κάθε ζώνης/περιοχής. Είναι η λειτουργία του φωτόμετρου που τις περισσότερες φωτογραφικές περιπτώσεις θα τις αντιμετωπίσει με επιτυχία. Οπότε είναι καλό ο αρχάριος φωτογράφος να ξεκινάει με ρυθμισμένο το φωτόμετρο σε αυτή την επιλογή.

Λειτουργία του φωτόμετρου, Κεντρικά ζυγισμένη/Μέσου όρου

Μια άλλη επιλογή στην λειτουργία του φωτόμετρου είναι όταν δίνεται βάρος στην κεντρικά ζυγισμένη περιοχή ή στον μέσο όρο των φωτιστικών αξιών στην εικόνα μας. Αυτές οι επιλογές είναι προίκα από τις παλιότερες φωτογραφικές μηχανές που διέθεταν στο φωτόμετρο τους μόνο αυτή την λειτουργία. Χρήσιμη όπως ισχυρίζονται πολλοί όταν το θέμα μας είναι στο κέντρο του κάδρου. Άχρηστο κατά την άποψη μου όταν δουλεύει σωστά η πολυζωνική επιλογή.

Λειτουργία του φωτόμετρου με μερική μέτρηση

Στη μερική μέτρηση (partial) το φωτόμετρο μετράει μι μικρή περιοχή από το κάδρο μας. Υπάρχουν φωτογραφικές μηχανές που μας δίνουν την δυνατότητα να ρυθμίσουμε σε μοίρες αυτήν την περιοχή κάνοντας την μεγαλύτερη ή μικρότερη και αυτό μας φέρνει στην επόμενη λειτουργία μέτρησης του φωτόμετρου που είναι η καλύτερη όταν το φωτόμετρο μετράει μικρές περιοχές της εικόνας.

Σημειακή λειτουργία του φωτόμετρου (spot)

Για ψαγμένους φωτογράφους που θέλουν να έχουν τον απόλυτο έλεγχο της έκθεσης υπάρχει η σημειακή επιλογή με την οποία μπορούμε να φωτομετρίσουμε μικρές περιοχές της εικόνας/κάδρου και έτσι να αποφασίσουμε με ακρίβεια την έκθεση. Για να μπορεί κάποιος να χρησιμοποιήσει με σωστό τρόπο την σημειακή φωτομέτριση πρέπει να έχει καταλάβει άριστα τα της υπερέκθεσης/υποέκθεσης, τις διαφορές των στοπ και τα της αμοιβαιότητας στην φωτογραφία. Πρέπει να έχει καταλάβει επίσης λίγα πράγματα για τις τονικότητες από το  περίφημο ζωνικό σύστημα του κυρίου Ancel Adams, προσαρμοσμένο βέβαια στην ψηφιακή εποχή.

Ο Δημήτρης Ασιθιανάκης είναι φωτογράφος, δάσκαλος φωτογραφίας και πρόεδρος του Fotoart. Μπορείτε να τον βρείτε στο Facebook Dimitrios Asithianakis. Για τα μαθήματα του fotoart μπορείτε να ρωτήσετε  και στο τηλέφωνο 6944303397.