Φωτογραφία πορτρέτου ή Φωτοπροσωπογραφία
Η φωτογραφία πορτρέτου είναι ένας κλάδος της φωτογραφίας που ασχολείται με την αποτύπωση της εικόνας ενός ατόμου ή και μιας ομάδας ανθρώπων, με στόχο να αναδείξει την προσωπικότητα, τον χαρακτήρα, τη συναισθηματική κατάσταση ή την ταυτότητα του φωτογραφιζόμενου. Συνήθως με τον πορτρέτο δίνεται έμφαση στο πρόσωπο, αν και ένα πορτρέτο μπορεί να περιλαμβάνει και άλλα στοιχεία, όπως ολόκληρο το σώμα, το περιβάλλον ή αντικείμενα που σχετίζονται με το άτομο. Βασικός στόχος ενός φωτογραφικού πορτρέτου δεν είναι μόνο η πιστή αναπαράσταση της φυσικής εμφάνισης, αλλά και η δημιουργία μιας εικόνας που αφηγείται μια ιστορία ή μεταφέρει ένα μήνυμα
Ένα από τα γνωστότερα πορτρέτα της σύγχρονης εποχής στο εξώφυλλο του περιοδικού που το ανάδειξε. Το κορίτσι από το Αφγανιστάν. Steve McCurry (1985)
Η φωτογραφία πορτρέτου αποτελεί μία από τις πιο δημοφιλείς και διαχρονικές μορφές φωτογραφικής τέχνης. Από τις πρώτες μέρες της φωτογραφίας τον 19ο αιώνα μέχρι τις σύγχρονες ψηφιακές πρακτικές, το πορτρέτο έχει παραμείνει μια δυνατή μορφή έκφρασης που συνδυάζει την τεχνική, την αισθητική και τη συναισθηματική σύνδεση μεταξύ του φωτογράφου και του φωτογραφιζόμενου. Αν το θέμα είναι ο ίδιος ο φωτογράφος τότε μιλάμε για το αυτοπορτρέτο ή selfie όπως έχει ονομαστεί στην σημερινή εποχή, που είναι μια δημοφιλής έκφανση της φωτογραφίας πορτρέτου με μεγάλη παράδοση.
Μικρή ιστορική αναδρομή για την φωτογραφία πορτρέτου και του αυτοπορτρέτου
Η φωτογραφία πορτρέτου έχει τις ρίζες της στις αρχές της φωτογραφίας, όταν το 1839 εφευρέθηκαν οι πρώτες φωτογραφικές εφαρμογές της ντακεροτυπίας και της καλοτυπίας. Αυτή η νέα τεχνολογία επέτρεψε την καταγραφή της ανθρώπινης μορφής με εντυπωσιακή λεπτομέρεια και αντικατέστησε σταδιακά τις παραδοσιακές ζωγραφικές προσωπογραφίες.
Μια από τις πρώτες φωτογραφίες πορτρέτου στην ιστορία της φωτογραφίας John William Draper (1840)
Στην αρχή, η φωτογραφία πορτρέτου ήταν μια διαδικασία ακριβή και χρονοβόρα, κάτι που την έκανε προσβάσιμη κυρίως στην αριστοκρατία και τους εύπορους. Με την εξέλιξη της φωτογραφίας και τη μείωση του κόστους, όμως, κατέστη δυνατή η ευρεία διάδοση της, καθιστώντας την μια μορφή τέχνης που μπορούσε να αγγίξει όλους. Σημαντικό ρόλο σε αυτό έπαιξε και η εμπορική επιτυχία της carte de visite από το 1854 και μετά. Από τα μέσα του 20ου αιώνα, με την ανάπτυξη των φιλμ και τη γρήγορη εκτύπωση, η φωτογραφία πορτρέτου έγινε ακόμα πιο προσιτή.
H carte de visite σαν έκφραση της φωτογραφίας πορτρέτου
Σήμερα, με τις ψηφιακές κάμερες και τα smartphones, ο καθένας μπορεί να δημιουργήσει πορτρέτα, δίνοντας νέα διάσταση στη δημοφιλία και στην πρόσβαση δισεκατομμυρίων ανθρώπων στην φωτογραφία πορτρέτου. Στην εποχή των κοινωνικών μέσων, η φωτογραφία πορτρέτου έχει πάρει μια νέα διάσταση. Από τα selfies μέχρι τις επαγγελματικές φωτογραφίσεις, τα φωτογραφικά πορτρέτα έχουν γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της αυτοέκφρασης και της κοινωνικής επικοινωνίας. Παρόλο που τα selfies θεωρούνται πιο ανεπίσημες μορφές πορτρέτου, έχουν συμβάλει στη διάδοση της φωτογραφικής αυτοέκφρασης. Μέσα από αυτές, εκατομμύρια άνθρωποι δημιουργούν και μοιράζονται καθημερινά εικόνες που εκφράζουν την ταυτότητα και τη διάθεσή τους.
Ένα από τα διασημότερα ομαδικά αυτοπορτρέτα στην ιστορία των social media
Φωτογραφία πορτρέτου χαρακτηριστικά
Η προσπάθεια της φωτογραφίας πορτρέτου είναι να καταγράψει την προσωπικότητα, τη συναισθηματική κατάσταση και την ιστορία του φωτογραφιζόμενου. Ένα καλό πορτρέτο δεν είναι απλώς μια καταγραφή του εξωτερικού παρουσιαστικού, αλλά μια βαθύτερη ματιά στον χαρακτήρα και τη μοναδικότητα του ανθρώπου που απεικονίζεται. Οι φωτογράφοι χρησιμοποιούν το φως, τη σύνθεση, και την αλληλεπίδραση με το θέμα τους για να δημιουργήσουν εικόνες που αφηγούνται ιστορίες. Ένα πορτρέτο μπορεί να είναι δραματικό, ρομαντικό, ρεαλιστικό ή αφηρημένο, ανάλογα με την πρόθεση του δημιουργού.
Ένα από τα διασημότερα πορτρέτα. Ο Albert Einstein από τον φωτογράφο Arthur Sasse (1951)
Ένα επιτυχημένο πορτρέτο απαιτεί μια καλή σύνδεση μεταξύ φωτογράφου και μοντέλου. Η χαλάρωση του φωτογραφιζόμενου μπροστά από την κάμερα και η δημιουργία ενός περιβάλλοντος εμπιστοσύνης βοηθούν στη δημιουργία φυσικών και αυθεντικών εκφράσεων στην φωτογραφία πορτρέτου. Το πορτρέτο δεν είναι απλώς μια φωτογραφία· είναι μια συνάντηση μεταξύ δύο ανθρώπων, μια καλλιτεχνική σχέση που αποτυπώνεται για πάντα.
Μια από τις διασημότερες φωτογραφίες πορτρέτου της σύγχρονης εποχής. Steve Jobs από τον φωτογράφο Albert Watson (2006)
Η πρόκληση για τον φωτογράφο είναι να δημιουργήσει μια εικόνα που να μιλάει στην καρδιά και στο μυαλό, κάτι που απαιτεί δεξιότητα, υπομονή, και καλλιτεχνική ευαισθησία. Σε έναν κόσμο όπου οι φωτογραφίες είναι παντού, η τέχνη της φωτογραφίας πορτρέτου παραμένει ξεχωριστή, υπενθυμίζοντας τη διαχρονική ανάγκη μας να βλέπουμε και να κατανοούμε ο ένας τον άλλον σε βάθος.
Ο Δημήτρης Ασιθιανάκης είναι φωτογράφος, δάσκαλος φωτογραφίας και πρόεδρος του Fotoart. Μπορείτε να τον βρείτε στο Facebook Dimitrios Asithianakis. Για τα μαθήματα του fotoart μπορείτε να ρωτήσετε και στο τηλέφωνο 6944303397