Το φωτογραφικό Διάφραγμα

Το διάφραγμα είναι ένας μηχανισμός στο εσωτερικό των φωτογραφικών φακών με κινούμενες λεπίδες που μεταβάλλουν το πραγματικό άνοιγμα του φακού. Με αυτή την δυνατότητα που δίνει στον φωτογράφο το διάφραγμα, με το να μεταβάλλει το πραγματικό άνοιγμα του φακού και έτσι να επιτρέπει λιγότερο ή περισσότερο φως να περάσει στη φωτογραφική μηχανή,  είναι ένας από τους 4 βασικούς παράγοντες που επηρεάζουν την φωτογραφική  Έκθεση/Φωτεινότητα (Φως, Ευαισθησία, Ταχύτητα, Διάφραγμα).

Μηχανισμός διαφράγματος φακού με 5 λεπίδες

Διάφραγμα και  f-stop

Οι διάφορες θέσεις στις οποίες μπορούν να ανοίξουν οι λεπίδες του διαφράγματος εκφράζονται με τους αριθμούς F/f που είναι ο λόγος της εστιακής απόστασης διά την διάμετρο του πραγματικού (φυσικού) ανοίγματος του φακού. Αυτό οδηγεί σε νούμερα που είναι πολλαπλάσια της ρίζας του 2 . Εκφρασμένα σε ολόκληρα f-stop, είναι τα γνωστά μας διαφράγματα 1,4-2-2,8-4-5,6-8-11-16-22-32, που είναι τα πιο συνηθισμένα στους φωτογραφικούς φακούς. Στις σύγχρονες ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές που ρυθμίζουν το διάφραγμα από το σώμα της φωτογραφικής μηχανής οι ρυθμίσεις των διαφραγμάτων γίνονται και σε 1/2 αλλά και 1/3 των f-stop, πράγμα που δίνει την δυνατότητα για καλύτερο έλεγχο της Έκθεσης.

Τα διαφορετικά φυσικά ανοίγματα του φακού που ορίζει η κλίμακα f του διαφράγματος

Διάφραγμα και Βάθος Πεδίου

Το άνοιγμα του διαφράγματος εκτός από το ότι καθορίζει την ποσότητα του φωτός που δέχεται η φωτογραφική μηχανή, είναι και ένας από τους παράγοντες που επηρεάζουν το βάθος πεδίου (Διάφραγμα, Εστιακή Απόσταση, Απόσταση Φακού Αντικειμένου, Μέγεθος Αισθητήρα). Δηλαδή πόσες περιοχές της φωτογραφίας μπρος και πίσω από το επίπεδο που έχουμε εστιάσει θα φαίνονται καθαρές ή θολές. Όσο πιο ανοιχτό είναι το διάφραγμα (μικρά νούμερα f), τόσο μικρότερο είναι το βάθος πεδίου και αντίστοιχα όσο πιο κλειστό είναι το διάφραγμα τόσο μεγαλύτερο είναι το βάθος πεδίου (μεγάλα νούμερα f).

Το βάθος πεδίου σε συνάρτηση με το διάφραγμα

Τα μεσαία διαφράγματα

Με την μελέτη και των φωτογραφικών φακών και τα διάφορα τεστ διαπιστώνουμε ότι συνήθως δίνουν καλύτερα αποτελέσματα όταν χρησιμοποιούμε μεσαία διαφράγματα και αυτός είναι ένας περιορισμός που πρέπει να έχει στο μυαλό του ο φωτογράφος όταν την ενδιαφέρει η ποιότητα της φωτογραφίας του και η μείωση των σφαλμάτων που παρουσιάζουν οι φωτογραφικοί φακοί. Το που βρίσκονται τα μεσαία διαφράγματα κάθε φακού εξαρτάται από το πιο ανοιχτό και το πιο κλειστό διάφραγμα που διαθέτει.

Οι λεπίδες του διαφράγματος και το bokeh

Μια σημαντική παράμετρος για το διάφραγμα ενός φακού είναι οι λεπίδες με το οποίο είναι κατασκευασμένο. Η τάση είναι το διάφραγμα να έχει όσο το δυνατόν περισσότερες λεπίδες και αυτό να οδηγεί σε όσο το δυνατόν πιο στρογγυλεμένο άνοιγμα του φακού αντί για πολύγωνο. Το πως είναι κατασκευασμένο το διάφραγμα επηρεάζει το μπόκε (bokeh)στην φωτογραφία, που χαρακτηρίζει το πως φαίνονται οι θολές περιοχές της εικόνας και αυτό παίζει ένα σημαντικό ρόλο στο σύγχρονο φωτογραφικό μάρκετινγκ.

Διάφραγμα με περισσότερες λεπίδες για ομαλότερο άνοιγμα  και κλείσιμο του φακού

Συνοψίζοντας, το διάφραγμα είναι οι μεταλλικές λεπίδες στο εσωτερικό του φακού που μεταβάλλουν το πραγματικό του άνοιγμα και ρυθμίζονται με τους αριθμούς f από την φωτογραφική μηχανή. Εκτός από το πόσο φως θα πέσει στην μηχανή πράγμα που καθορίζει την Έκθεση/Φωτεινότητα, το διάφραγμα καθορίζει και το βάθος πεδίου στην φωτογραφία. Λόγω περιορισμών στην κατασκευή των φωτογραφικών φακών τα μεσαία διαφράγματα δίνουν ποιοτικότερα φωτογραφικά αποτελέσματα, ενώ ο αριθμός των λεπίδων, αλλά και το πόσο ομαλά ανοιγοκλείνουν επηρεάζει το bokeh.

Ο Δημήτρης Ασιθιανάκης είναι φωτογράφος, δάσκαλος φωτογραφίας και πρόεδρος του Fotoart. Μπορείτε να τον βρείτε στο Facebook Dimitrios Asithianakis.Για τα μαθήματα του fotoart μπορείτε να ρωτήσετε  και στο τηλέφωνο 6944303397.