Η κλίμακα Ευαισθησίας ISO στη Φωτογραφία
Ένας από τους 4 πυλώνες της φωτογραφικής διαδικασίας (οι άλλοι 3 είναι ΦΩΣ – ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΦΩΤΟΦΡΑΧΤΗ – ΔΙΑΦΡΑΓΜΑ), είναι η ευαισθησία του φωτοευαίσθητου υλικού που χρησιμοποιούμε για την καταγραφή της εικόνας. Στην περίπτωση της ψηφιακής φωτογραφίας η ευαισθησία του ψηφιακού αισθητήρα που καθορίζεται από την κλίμακα ISO (από τα αρχικά του International Organization for Standardization). Για τις ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές η κλίμακα ευαισθησίας πρώτη φορά καθορίστηκε το 1998 και ολοκληρώθηκε το 2006 με το ISO 12232:2006.
Πριν καταλήξουμε στην σημερινή διεθνώς αποδεκτή κλίμακα ευαισθησίας, ήδη από τον 19ο αιώνα είχαν ξεκινήσει προσπάθειες καθορισμού μιας κλίμακας ευαισθησίας για τα φωτογραφικά υλικά πράγμα που ήταν απαραίτητο και για τους κατασκευαστές φωτοευαίσθητων υλικών αλλά και για τους φωτογράφους. Πρώτοι οι πατέρες της ευαισθητομετρίας Hurter & Driffield καθόρισαν μια κλίμακα ευαισθησίας για τις φωτογραφικές πλάκες το 1890. Αυτό οδήγησε και άλλους επιστήμονες να ασχοληθούν με το ζήτημα και έτσι αρκετά γρήγορα είχαμε ανάλογες προτάσεις όπως του αστρονόμου Julius Scheiner το 1894 ή των Eder & Hecht το 1920. Όλες αυτές οι προσπάθειες οδήγησαν στην κλίμακα DIN για τους γερμανούς (Deutsches Institut für Normung). Στην κλίμακα BSI για τους Άγγλους (British Standards Institution). Την κλίμακα ASA για τους Αμερικάνους (American Standards Association) αλλά και την κλίμακα GOST για τους Σοβιετικούς. Όλα αυτά για το καλό των φωτογράφων και των φωτογραφικών υλικών συγκεράστηκαν στην σημερινή κλίμακα που είναι από όλους αποδεκτή, την κλίμακα ISO.
Φωτογραφία με την κλίμακα ευαισθησίας στα 100 ISO
Φωτογραφία με την κλίμακα ευαισθησίας στα 25600 ISO
Η κλίμακα ευαισθησίας ISO είναι μια αριθμητική κλίμακα που στις περισσότερες φωτογραφικές μηχανές εκφράζεται σε διαφορές ευαισθησίας σε ολόκληρα ή σε 1/3 του στοπ. Όταν πρόκειται για διαφορές σε ολόκληρα στοπ κάθε επόμενο νούμερο διπλασιάζει ή υποδιπλασιάζει την ευαισθησία του αισθητήρα. Για παράδειγμα μια συνηθισμένη κλίμακα είναι η 100-200-400-800-1600-3200-6400-12800 ISO. Ξεκινώντας από το 100 κάθε επόμενη βαθμίδα της κλίμακας αυξάνει την ευαισθησία του αισθητήρα του αισθητήρα μας στο διπλάσιο, με αποτέλεσμα στην ρύθμιση 12800 για παράδειγμα ο αισθητήρας να είναι 128 φορές πιο ευαίσθητος στο φως.
Το πρόβλημα με τους ψηφιακούς αισθητήρες είναι ότι όσο αυξάνουμε την ευαισθησία τους αυξάνονται και τα προβλήματα στην εικόνα . Αυξάνεται ο ψηφιακός θόρυβος, μειώνεται η ευκρίνεια, μειώνεται το δυναμικό εύρος με αποτέλεσμα την χαμηλότερη ποιότητα της φωτογραφίας. Αυτή είναι πλέον μια από τις σημαντικότερες προσπάθειες των κατασκευαστών φωτογραφικών μηχανών είναι να δημιουργήσουν ψηφιακούς αισθητήρες και επεξεργαστές εικόνας, που με μεγαλύτερη ευαισθησία να δίνουν παρόμοια ποιοτικά αποτελέσματα όσο και στην μικρότερη ευαισθησία.
Ψηφιακός θόρυβος αισθητήρα στα 25600 ISO (λεπτομέρεια)
Σε γενικές γραμμές σε φως ημέρας σπάνια θα χρειαστεί να χρησιμοποιήσουμε υψηλά ISO (εκτός ίσως από την περίπτωση που φωτογραφίζουμε δράση και χρειαζόμαστε γρήγορες ταχύτητες φωτοφράχτη). Όμως το βράδυ με φυσικό ή τεχνητό φωτισμό, σε εσωτερικούς χώρους και όταν φωτογραφίζουμε γρήγορη κίνηση που θέλουμε να την παγώσουμε τότε έχουμε ανάγκη από υψηλά ISO που να μην έχουν μεγάλα προβλήματα ψηφιακού θορύβου και τότε ανάλογα με τις ανάγκες μας επιλέγουμε νεότερης γενιάς επεξεργαστές ή ακριβότερα μοντέλα φωτογραφικών μηχανών που μας δίνουν αυτή την δυνατότητα.
Λεπτομέρεια φωτογραφίας με την κλίμακα ευαισθησίας στα 100 ISO
Λεπτομέρεια φωτογραφίας με την κλίμακα ευαισθησίας στα 25600 ISO
Στην κλίμακα ευαισθησίας ISO των σύγχρονων ψηφιακών φωτογραφικών μηχανών υπάρχει η πιθανότητα να βρείτε και τις ενδείξεις LOW που κατεβάζουν κι άλλο την ευαισθησία πιο κάτω από την αριθμητική κλίμακα ή τις ενδείξεις HI που την ανεβάζουν ψηλότερα. Αυτό γίνεται με το λογισμικό και τον επεξεργαστή της κάθε φωτογραφικής μηχανής. Είναι επίσης πιθανό σε κάποιες φωτογραφικές μηχανές να συναντήσετε υψηλότερες ρυθμίσεις ISO (ΗΙ), αλλά μόνο για το ασπρόμαυρο, γιατί στα υψηλά ISO εκτός από την γενικότερη υποβάθμιση της ποιότητας υποφέρει κυρίως η απόδοση των χρωμάτων, ενώ ο μεγαλύτερος κόκκος σε μεγαλύτερες ευαισθησίες ήταν ήδη πιο ανεκτός από την εποχή του φιλμ.
Συνοψίζοντας για την κλίμακα ευαισθησίας των ISO, είναι η κλίμακα που μετράει και καθορίζει την ευαισθησία του ψηφιακού αισθητήρα στο φως. Δηλαδή το πόσο φως χρειάζεται η φωτογραφική μας μηχανή για να φωτογραφίσει σωστά μια συγκεκριμένη σκηνή. Όσο αυξάνουμε αυτή την κλίμακα ευαισθησίας σε μεγαλύτερα νούμερα τόσο αυξάνουμε τον ψηφιακό θόρυβο, μειώνοντας την ποιότητα της φωτογραφίας. Τα πιο πρόσφατα και ακριβότερα μοντέλα φωτογραφικών μηχανών προσφέρουν καλύτερη ποιότητα σε υψηλές ρυθμίσεις στην κλίμακα ISO.
Ο Δημήτρης Ασιθιανάκης είναι φωτογράφος, δάσκαλος φωτογραφίας και πρόεδρος του Fotoart. Μπορείτε να τον βρείτε στο Facebook Dimitrios Asithianakis.Για τα μαθήματα του fotoart μπορείτε να ρωτήσετε και στο τηλέφωνο 6944303397.