Ερασιτεχνική φωτογραφία ιστορία και προοπτικές
Ερασιτεχνική φωτογραφία είναι η φωτογραφία που δημιουργείται για λόγους προσωπικής ικανοποίησης και έκφρασης και όχι με σκοπό το οικονομικό κέρδος ή την όποια χρηματική αμοιβή. Ο όρος ερασιτεχνική φωτογραφία έχει υπάρξει αιτία πολλών συζητήσεων. Μέχρι η φωτογραφία να αποκτήσει την θέση που της αξίζει ανάμεσα στις υψηλές τέχνες, οι ερασιτέχνες φωτογράφοι ήταν οι κύριοι εκφραστές της φωτογραφίας ως καλλιτεχνική δημιουργία. Άνθρωποι που ασχολήθηκαν με την ερασιτεχνική φωτογραφία από την πρώτη στιγμή που εφευρέθηκε η φωτογραφία, από μια εσωτερική παρόρμηση και χωρίς να έχουν στο μυαλό τους κάποιου είδους εμπορική εκμετάλλευση υπήρξαν πολλοί και ανάμεσα τους και αρκετοί διάσημοι. Θα αναφέρω μόνο έναν που τον θεωρώ τον πρώτο παθιασμένο ερασιτέχνη της φωτογραφίας. Αυτός δεν είναι άλλος από τον εφευρέτη του τηλέγραφου τον Σάμιουελ Μορς (Samuel Finley Breese Morse 1791 – 1872) που έγινε ο “απόστολος” της φωτογραφίας στην Αμερική από απλή άδολη αγάπη για αυτήν, μιας και έτυχε να γνωρίσει στο Παρίσι έναν από τους εφευρέτες της.
Ο πρώτος παθιασμένος ερασιτέχνης φωτογράφος
Όμως για να μιλήσουμε για ερασιτεχνική φωτογραφία και την ενασχόληση ενός μεγάλου πλήθους ανθρώπων με αυτή, πρέπει να φτάσουμε στις πρώτες απλές στην χρήση φωτογραφικές μηχανές. Δηλαδή στις πρώτες Kodak. Οι Kodak δημιούργησαν το πρώτο μεγάλο κοινό της ερασιτεχνικής φωτογραφίας ξεκινώντας από το 1888 που κυκλοφόρησε η πρώτη Kodak και με επόμενο σημαντικό σταθμό στην ερασιτεχνική φωτογραφία το 1900 που κυκλοφόρησαν πάλι από την Eastman Company που μετονομάστηκε με το όνομα του πετυχημένου της μοντέλου σε Kodak, μια ακόμη πιο φθηνή σειρά φωτογραφικών μηχανών οι Brownie.
Οι πρώτες ερασιτεχνικές φωτογραφικές μηχανές έφεραν μεγάλο κοινό στην φωτογραφία
Αυτές οι φωτογραφικές μηχανές έφεραν τα πρώτα εκατομμύρια νέους φωτογράφους στο κοινό της ερασιτεχνικής φωτογραφίας. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν υπήρχαν ερασιτέχνες φωτογράφοι που χρησιμοποιούσαν πιο περίπλοκες φωτογραφικές μηχανές και ακόμη και αν ξεκινούσαν την ενασχόληση τους με την φωτογραφία σε μεγάλη ηλικία, το πάθος τους δεν υστερούσε σε καμία περίπτωση. Μια χαρακτηριστική τέτοια περίπτωση είναι ο Εμίλ Ζολά (Émile Édouard Charles Antoine Zola 1840 – 1902) που ασχολήθηκε με την φωτογραφία μόλις τα τελευταία 7 χρόνια της ζωής του.
Ένας ακόμη διάσημος παθιασμένος ερασιτέχνης φωτογράφος ο Εμίλ Ζολά
Παρόλη την ανάπτυξη που γνώρισε η ερασιτεχνική φωτογραφία τα χρόνια του μεσοπολέμου ειδικά μετά την κυκλοφορία των Leica και των Contax, τα συνταρακτικά γεγονότα που οδήγησαν σε μεγάλη ανάπτυξη της έγιναν μετά τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο. Πρώτα από όλα η κυκλοφορία της πρώτης φωτογραφικής μηχανής άμεσης εμφάνισης φωτογραφικών της Land model 95 από τηνPolaroid το 1948. Κάποια στιγμή μια έρευνα έδειξε ότι ένα στα δύο αμερικάνικα νοικοκυριά είχε μια φωτογραφική μηχανή Polaroid. Τεράστιο νέο κοινό για την ερασιτεχνική φωτογραφία. Αμέσως μετά έρχεται ένα διάταγμα το 1954 που ανάγκαζε την Kodak να πάψει να χρησιμοποιεί μονοπωλιακές πρακτικές και να μοιραστεί πατέντες και πληροφορίες για τα φιλμ και την επεξεργασία τους με τους ανταγωνιστές της. Αυτό οδήγησε στο να γίνουν τα έγχρωμα φιλμ και η επεξεργασία τους πιο προσιτά για το πλατύ κοινό.
Νεαρός Αμερικάνος με box κάμερα της Kodak
Μέσα σε 10 χρόνια η Kodak σχεδιάζει και κυκλοφορεί στην αγορά μια καινούργια σειρά φωτογραφικών μηχανών για ερασιτέχνες. Την σειρά Kodak Instamatic που φέρνει μεγαλύτερη ευκολία στο φόρτωμα και το ξεφόρτωμα του φιλμ στην μηχανή μιας και υιοθετεί το φιλμ σε κασέτα μέγεθος 126. Μόλις το 1963 κυκλοφορεί το πρώτο μοντέλο η Kodak Instamatic 100 με κόστος μόλις 16 δολάρια. Μια δεκαετία αργότερα οι μηχανές αυτές γίνονται ακόμη μικρότερες με την κυκλοφορία των Pocket Instamatic που υιοθετούν το ακόμη μικρότερο μέγεθος φιλμ το 110. Αυτό σημαίνει καινούργια έκρηξη στην ερασιτεχνική φωτογραφία. Για τα επόμενα 20-25 χρόνια τα πράγματα ήταν ήρεμα και υπήρχε μια φυσιολογική ανάπτυξη της ερασιτεχνικής φωτογραφίας.
Διαφήμιση της Kodak στοχευμένη στο παιδικό κοινό
Τα νερά τάραξε ξανά η εμφάνιση της ψηφιακής φωτογραφίας ειδικά με τις Compact ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές που ήταν και πιο εύκολο να αποκτηθούν και να χρησιμοποιηθούν. Εδώ είχαμε νέο κοινό στην ερασιτεχνική φωτογραφία ειδικά από τις νεότερες ηλικίες που είχαν μεγαλύτερη σχέση με την τεχνολογία. Βέβαια αυτό που έφερε πραγματικά επανάσταση στον τρόπο που τραβάει φωτογραφίες όλη η υφήλιος ήταν ο συνδυασμός της φωτογραφικής μηχανής στο κινητό τηλέφωνο και η ανάπτυξη των Social media. Αυτός ο συνδυασμός στις 3 πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα έφερε πλέον δισεκατομμύρια ανθρώπους στην ερασιτεχνική φωτογραφία. Κανείς δεν ξέρει που θα οδηγήσει αυτή η εξέλιξη. Πάντως γεγονός είναι ότι όποιος άνθρωπος διαθέτει κινητό τηλέφωνο ανήκει πλέον στο κοινό της ερασιτεχνικής φωτογραφίας είτε το συνειδητοποιεί είτε όχι.
Όπως ξέρετε από προηγούμενα άρθρα μου, η άποψη μου είναι ότι η φωτογραφία είναι μια. Είτε εμπορική-επαγγελματική, είτε ερασιτεχνική. Όμως στην συνείδηση του κοινού υπάρχει αυτός ο ψευδής κατά την άποψη μου διαχωρισμός. Και όπως γίνεται συνήθως με τους διαχωρισμούς οδηγούν συχνά σε αντιπαλότητες. Αυτό είναι ένα από τα ζητούμενα από την πλευρά μου να μην υπάρχουν αντιπαλότητες. Ακόμη και αν εξακολουθήσουμε να διαχωρίζουμε την ερασιτεχνική φωτογραφία από την επαγγελματική ή όποια άλλη, το ζήτημα είναι να μην τις τοποθετούμε απέναντι αλλά πλάι-πλάι.
Ο Δημήτρης Ασιθιανάκης είναι φωτογράφος, δάσκαλος φωτογραφίας και πρόεδρος του Fotoart. Μπορείτε να τον βρείτε στο Facebook Dimitrios Asithianakis. Για τα μαθήματα του fotoart μπορείτε να ρωτήσετε και στο τηλέφωνο 6944303397