Tag Archives: Σκοτεινός θάλαμος

Σκοτεινός Θάλαμος & Σκοτεινός Θάλαμος

February 18, 2024Ιστορία της Φωτογραφίας, Μαθήματα Φωτογραφίαςcamera obscura, Darkroom, ιδιαίτερα μαθήματα σκοτεινού θαλάμου, Σκοτεινός θάλαμος, Τι είναι ο σκοτεινός θάλαμος;dimitrios

Τι σημαίνει ο όρος Σκοτεινός θάλαμος στην φωτογραφία;

Ο όρος “σκοτεινός θάλαμος” έχει δύο έννοιες στα ελληνικά. Αποδίδει δύο εντελώς διαφορετικά πράγματα. Το πρώτο νόημα του σκοτεινού θαλάμου αφορά την camera obscura που σε διάφορες μορφές χρησιμοποιήθηκε ως βοήθημα για τους ζωγράφους. Αυτές οι συσκευές, ειδικά οι φορητές χρησιμοποιήθηκαν οι ίδιες σαν φωτογραφικές μηχανές και οδήγησαν και στην σχεδίαση όλων των φωτογραφικών μηχανών από 1839 και μετά. Αν όπως μείνουμε σε αυτή την μονοσήμαντη εξήγηση για τον όρο “σκοτεινός θάλαμος” έχουμε κάνει ένα μεγάλο λάθος. Και αυτό στην συγκεκριμένη περίπτωση κάνει η wikipedia που βγαίνει και πρώτο αποτέλεσμα στις σχετικές αναζητήσεις στη google. Βέβαια μπορεί τα πρώτα χρόνια της φωτογραφίας σε επιστημονικά κυρίως συγγράμματα, αυτή να ήταν η κύρια έννοια για τον σκοτεινό θάλαμο, γιατί στην ουσία μετάφραζε στην καθαρεύουσα τον λατινικό όρο camera obscura που σημαίνει βέβαια σκοτεινό δωμάτιο, αλλά μιας και αφορούσε και πολύ μικρότερες συσκευές μάλλον η λέξη θάλαμος βόλεψε περισσότερο σε σχέση με την κάμαρα ή το δωμάτιο.

Camera obscura ιδιοκατασκευή

Βέβαια εδώ και δεκαετίες (τουλάχιστον από το 1970 και μετά ) σκοτεινός θάλαμος για όποιον ασχολείται με την φωτογραφία αλλά και για το πλατύ κοινό, σημαίνει τον χώρο όπου γίνεται η επεξεργασία των ασπρόμαυρων ή έγχρωμων φιλμ και φωτογραφιών. Κυρίως όμως των ασπρόμαυρων. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι με τον όρο “Σκοτεινός Θάλαμος” μεταφράσαμε στην αρχή τον όρο camera obscura και ότι αυτός σημαίνει (ακριβώς όπως τα λέει η wikipedia στο άρθρο της). Όμως αυτή η έννοια έχει σταματήσει πια να χρησιμοποιείται τουλάχιστον στην καθημερινή γλώσσα ειδικά την φωτογραφική (ίσως να χρησιμοποιείται σε κάποια παρωχημένα συγγράμματα). Στην καθημερινή φωτογραφική γλώσσα στην ουσία με τον όρο σκοτεινός θάλαμος έχουμε μεταφράσει τον αγγλικό όρο darkroom που ας δούμε πως τον αποδίδουν μεγάλα λεξικά της αγγλικής γλώσσας.

https://www.merriam-webster.com/

a room with no light or with a safelight for developing light-sensitive photographic materials

https://dictionary.cambridge.org/

a specially lit room where photographic film is processed

https://www.dictionary.com/

a room in which film or the like is made, handled, or developed and from which the actinic rays of light are excluded.

https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/

a room that can be made completely dark, where you can take film out of a camera and develop photographs

https://en.wiktionary.org/

(photography) A dark room, where photographs are developed.

A darkened room where sexual activity can take place, especially one in a gay club.

Ιδιαίτερα μαθήματα σκοτεινού θαλάμου

Όπως έχουμε παρατηρήσει και σε άλλες περιπτώσεις ακόμη και μεγάλα και έγκυρα λεξικά δεν μπορούν να αποδώσουν με σωστό τρόπο έννοιες που συχνά είναι μεταβαλλόμενες ή εξελίσσονται μέσα στο χρόνο και δεν είναι στατικές . Ειδικά για τους φωτογραφικούς όρους την πατάνε συχνά και τα δικά μας μεγάλα και έγκυρα λεξικά. Ο πιο ολοκληρωμένος ορισμός είναι του www.oxfordlearnersdictionaries.com αλλά βέβαια και του en.wiktionary.org που μας δίνει και μια σύγχρονη χρήση του όρου darkroom ειδικά στα gay club. Ο πιο φτωχός ορισμός είναι του dictionary.cambridge.org και είναι πραγματικά κρίμα να διαπιστώνεις την ανεπάρκεια ενός τόσο σπουδαίου λεξικού. Αυτό το λεξικό αναφέρεται μόνο στην επεξεργασία του φιλμ το οποίο δεν χρειάζεται σκοτεινό θάλαμο στο κάτω-κάτω. Με ένα σάκο αλλαγής μπορείς να βάλεις το φιλμ στο τανκ εμφάνισης και τα υπόλοιπα γίνονται σε οποιοδήποτε χώρο σε κανονικό φως.

Σύγχρονος σκοτεινός θάλαμος που περιλαμβάνει και υπολογιστές

Αφορμή για το σημερινό άρθρο μου έδωσε το πρώτο μάθημα του εξάμηνου κύκλου (Φωτογραφία Ι ) του fotoart που δίδαξα αυτή την εβδομάδα και η ανάγκη να ξεκαθαριστούν τα πράγματα όσο αφορά το τι σημαίνει στην φωτογραφία ο όρος σκοτεινός θάλαμος. Οπότε συνοψίζοντας σκοτεινός θάλαμος στην φωτογραφία είναι ο χώρος όπου γίνετε η επεξεργασία των υλικών της χημικής φωτογραφίας. Φωτογραφικών χημικών, Φωτογραφικών φιλμ και φωτογραφικών εκτυπώσεων.

Δείτε και τα άρθρα μου

Σκοτεινός Θάλαμος

Εμφάνιση Ασπρόμαυρου Φιλμ

Εκτύπωση Ασπρόμαυρης Φωτογραφίας

Φωτογράμματα

Ο Δημήτρης Ασιθιανάκης είναι φωτογράφος, δάσκαλος φωτογραφίας και πρόεδρος του Fotoart. Μπορείτε να τον βρείτε στο Facebook Dimitrios Asithianakis. Για τα μαθήματα του fotoart μπορείτε να ρωτήσετε και στο τηλέφωνο 6944303397

Σκοτεινός Θάλαμος

February 10, 2024Μαθήματα Φωτογραφίας, Φωτογραφική ΤεχνικήDarkroom, Σκοτεινός θάλαμος, Τι είναι ο σκοτεινός θάλαμος;dimitrios

Τι είναι ο σκοτεινός θάλαμος;

Σκοτεινός θάλαμος ονομάζεται ο χώρος στον οποίο γίνεται η επεξεργασία των φωτοευαίσθητων υλικών της φωτογραφίας των φιλμ και των φωτογραφικών χαρτιών. Ο σκοτεινός θάλαμος είναι ο χώρος στον οποίο εμφανίζονται τα φιλμ και τυπώνονται οι φωτογραφίες στην χημική ή αναλογική φωτογραφία όπως καλούμε συχνά την φωτογραφία με φιλμ. Ο σκοτεινός θάλαμος μπορεί να είναι ερασιτεχνικός μέσα στο σπίτι ή σε κάποιο ξεχωριστό χώρο ή επαγγελματικός που μπορεί να βρίσκεται σε κάποιο εργαστήριο, σε κάποιο φωτογραφικό στούντιο ή κατάστημα ή σε κάποια σχολή φωτογραφίας. Σπανιότερα προσφέρονται από κάποιους φορείς ενοικιαζόμενοι σκοτεινοί θάλαμοι. Για όλη την ιστορική περίοδο όπου επικρατούσε το φιλμ ο σκοτεινός θάλαμος ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής. Με την έλευση της ψηφιακής φωτογραφίας αυτό το ενδιαφέρον ατόνησε. Όμως σήμερα που η ψηφιακή φωτογραφία έχει επικρατήσει ολοσχερώς συντηρείται ένα σχετικό ενδιαφέρον για όλες τις παλιότερες φωτογραφικές τεχνικές, ανάμεσα τους και για τις διαδικασίες του σκοτεινού θαλάμου. Ο όρος σκοτεινός θάλαμος στα ελληνικά σημαίνει ότι ο όρος darkroom στα αγγλικά. Υπάρχει μια σύγχυση με τον όρο σκοτεινός θάλαμος στην ελληνική γλώσσα γιατί ο όρος αναφέρεται και ως μετάφραση για συσκευές τύπου camera obscura. Όμως ο όρος σκοτεινός θάλαμος έχει επικρατήσει εδώ και δεκαετίες ως ο όρος που αφορά τον χώρο που γίνεται η επεξεργασία της ασπρόμαυρης φωτογραφίας και μάλλον θα έπρεπε να βρούμε άλλο όρο για τις συσκευές τύπου camera obscura. Πιθανόν ο όρος σκοτεινό δωμάτιο ή σκοτεινή κάμαρα που είναι ακριβείς μεταφράσεις από τα λατινικά να μας έκαναν την δουλειά μας μια χαρά. Βέβαια θα παρέμενε το πρόβλημα για τις μικρές φορητές κάμερες obscura οπότε καλύτερα ίσως να χρησιμοποιούμε τον όρο αμετάφραστο ή μισομεταφρασμένο όπως έκανα εγώ μόλις ή να χρησιμοποιούμε τον όρο σκοτεινό κουτί.

Σκοτεινός θάλαμος με φως ασφαλείας

Φωτογραφία σκοτεινού θαλάμου με κόκκινο φως ασφαλείας

Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα του σκοτεινού θαλάμου είναι ότι η καθεμία και ο καθένας μπορεί να δημιουργήσει έναν ακόμη και στο σπίτι του (θα ακολουθήσει αναλυτικό άρθρο Οικιακός Σκοτεινός Θάλαμος). Με την δημιουργία προσωπικού σκοτεινού θαλάμου μπορεί να επεξεργάζεται μόνος του τουλάχιστον τα ασπρόμαυρα φιλμ και τις ασπρόμαυρες φωτογραφικές εκτυπώσεις με πολύ χαμηλότερο κόστος από ότι να τα έδινε σε ένα επαγγελματικό εργαστήριο, αντλώντας την ευχαρίστηση ότι όλα τα στάδια στις φωτογραφίες του από την φωτογραφική λήψη μέχρι την τελική εκτύπωση πραγματικά περνάνε από τα χέρια του. Αναφέρομαι στην ασπρόμαυρη φωτογραφία στον σκοτεινό θάλαμο γιατί είναι η φθηνότερη και η ευκολότερη σε σχέση με την έγχρωμη φωτογραφία που είναι ακριβότερη και πολυπλοκότερη.

Ιδιαίτερα μαθήματα σκοτεινού θαλάμου

Ο σκοτεινός θάλαμος πρώτα από όλα είναι ένας χώρος, ένα δωμάτιο που να μπορεί να συσκοτιστεί εντελώς. Να μη μπαίνει καθόλου εξωτερικό φως γιατί μπορεί να επηρεάσει τα φωτοευαίσθητα υλικά να τα “κάψει” εντελώς ή απλώς να τα “ομιχλιάσει”. Αυτό ισχύει για τα φωτογραφικά φιλμ και τα φωτογραφικά χαρτιά. Εντελώς σκοτεινιασμένο τον σκοτεινό θάλαμο τον χρειαζόμαστε μόνο στην διαδικασία εμφάνισης του φιλμ στο στάδιο που περνάμε το φιλμ μέσα στο καρούλι για να το τοποθετήσουμε σε ένα σκοτεινό δοχείο το τανκ. Σε όλη την υπόλοιπη διαδικασία της εμφάνισης του φιλμ μπορούμε να έχουμε ένα κανονικό φως ανοιχτό.

Σκοτεινός Θάλαμος Φωτιστικό Ασφαλείας

Κλασικό φωτιστικό ασφάλειας σκοτεινού θαλάμου

Στην διαδικασία της εκτύπωσης των ασπρόμαυρων φωτογραφιών στον σκοτεινό θάλαμο έχουμε στην διάθεση μας το λεγόμενο φως ασφαλείας. Μια λάμπα που το φως της είναι σε ένα μήκος κύματος που δεν επηρεάζει τα φωτογραφικά χαρτιά. Υπάρχουν ειδικά φωτιστικά ασφάλειας, αλλά αρκεί και ένα ντουί με την ειδική βιδωτή λάμπα. Συνήθως αυτό το φως είναι κόκκινο, πορτοκαλί ή κιτρινοπράσινο και πρέπει να είναι σε μια απόσταση και πάνω από το σημείο όπου επεξεργαζόμαστε τα φωτογραφικά χαρτιά μέχρι να φτάσουν στην στερέωση (Δείτε το άρθρο Η εκτύπωση της ασπρόμαυρης φωτογραφίας). Επίσης χρειαζόμαστε το κανονικό φως να είναι διαθέσιμο ώστε να μπορούμε να βλέπουμε τα αποτελέσματα που επιτυγχάνουμε. Επίσης το χρειαζόμαστε για να ετοιμάζουμε την όλη διαδικασία με τα χημικά, αλλά και να τακτοποιούμε και να καθαρίζουμε στο τέλος της χρήσης του σκοτεινού θαλάμου.

Μεγεθυντής σκοτεινού θαλάμου

Ο Meopta Opemus ήταν και είναι ο πιο διαδεδομένος μεγεθυντής σκοτεινού θαλάμου στην Ελλάδα

Οπότε ο σκοτεινός θάλαμος πρέπει να διαθέτει πρώτα από όλα δυνατότητα απόλυτης συσκότισης και φως ασφαλείας κατάλληλο για τα φωτογραφικά χαρτιά που θα χρησιμοποιούμε. Χρειαζόμαστε τα χημικά προϊόντα που είναι κατάλληλα για την εμφάνιση των φιλμ και την εκτύπωση των φωτογραφιών. Εννοείται ότι χρειαζόμαστε φιλμ και φωτογραφικά χαρτιά. Αυτά είναι τα αναλώσιμα. Πάμε τώρα στον μόνιμο εξοπλισμό. Για την δημιουργία των διαλυμάτων χρειαζόμαστε ογκομετρικά δοχεία με περιεκτικότητα ανάλογη του τελικού όγκου των χημικών που θα χρησιμοποιήσουμε, θερμόμετρο υγρών διαλυμάτων (καλό είναι να έχουμε και ένα θερμόμετρο περιβάλλοντος) και αναδευτήρες. Χρειαζόμαστε ένα τανκ για την εμφάνιση του φιλμ, ένα ρολόι ή ένα χρονόμετρο, αν και μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και το κινητό μας τηλέφωνο, ένα χώρο που θα απλώνουμε το φιλμ να στεγνώσει και μερικά ειδικά βαριά μανταλάκια για να τεντώνουν κάπως τα καμπύλα φιλμ. Χρειαζόμαστε σελίδες φύλαξης των φιλμ (αρνητικών) και ιδανικά ένα λεύκωμα/ντοσιέ, όπου μπορούμε να αρχειοθετούμε αυτές τις σελίδες που η καθεμία χωράει ένα φιλμ 36 στάσεων. Οι περισσότεροι αρθρογράφοι και συγγραφείς προτείνουν να δουλεύουμε όρθιοι στον σκοτεινό θάλαμο. Επειδή έχω φάει πάρα πολλές ώρες μέρες και χρόνια μέσα σε σκοτεινούς θαλάμους εργαζόμενος και διδάσκοντας προτείνω να δημιουργήσετε ένα σκοτεινό θάλαμο όπου να μπορείτε να κάθεστε. Σε αυτή την περίπτωση είναι απαραίτητη μια καλή καρέκλα γραφείου με ροδάκια.

Πλαίσιο εκτύπωσης σκοτεινού θαλάμου

Πλαίσιο εκτύπωσης σκοτεινού θαλάμου

Για την εκτύπωση των φωτογραφικών μας χρειαζόμαστε έναν μεγεθυντή (εκτυπωτή στη λαϊκή φωτογραφική γλώσσα) που θα μας προβάλλει το ασπρόμαυρο αρνητικό μας επάνω στο φωτογραφικό μας χαρτί και επειδή και το χαρτί μας είναι αρνητικό θα έχουμε σαν αποτέλεσμα μια ασπρόμαυρη θετική εικόνα. Χρειαζόμαστε ένα φακό για τον μεγεθυντή που σχηματίζει την εικόνα, φίλτρα πολυκοντράστ για τον έλεγχο της αντίθεσης, ένα πλαίσιο εκτύπωσης ή ένα μικρό μέχρι 18Χ24 και ένα μεγάλο μέχρι 30Χ40. Χρειαζόμαστε ένα χρονόμετρο για να ελέγχουμε τον χρόνο που θα ρίχνει το φως του ο μεγεθυντής πάνω στα χαρτιά. Χρειαζόμαστε και μερικά μαύρα ή γκρι χαρτόνια για να μπορούμε να δημιουργήσουμε μάσκες για τοπικά καψίματα και κρατήματα. Χρήσιμο για το κόψιμο των δειγμάτων των φωτογραφικών χαρτιών και των χαρτονιών για τις μάσκες είναι ένα κανονικό ψαλίδι. Χρειαζόμαστε και έναν μεγεθυντή κόκκου που θα μας βοηθάει να εστιάσουμε (αν και μπορούμε και χωρίς αυτόν). Χρειαζόμαστε λεκάνες σκοτεινού θαλάμου όπου θα βάλουμε τα χημικά για την διαδικασία της εκτύπωσης (της εμφάνισης του φωτογραφικού χαρτιού) που πρέπει να χωράνε τα χαρτιά που έχουμε σκοπό να εκτυπώσουμε. Για τους λάτρεις της ακρίβειας υπάρχουν και θερμαινόμενες λεκάνες που κρατάνε σταθερές τις θερμοκρασίες των διαλυμάτων. Χρειαζόμαστε 3 λεκάνες σε κάθε μέγεθος και μια μεγάλη λεκάνη που θα τοποθετούμε τις φωτογραφίες στο νερό μέχρι να τις πλύνουμε. Χρειαζόμαστε μια ειδική λεκάνη πλυσίματος φωτογραφιών ή ένα σιφόνι πλυσίματος.

Λεκάνη πλυσίματος φωτογραφιών σκοτεινού θαλάμου

Λεκάνη πλυσίματος φωτογραφιών σκοτεινού θαλάμου

Χρειαζόμαστε ένα πάγκο που θα αφήνουμε τις φωτογραφίες να στεγνώσουν επάνω σε χαρτί ή δικτυωτά πλαίσια ή απλά ένα σκοινί όπου θα τις απλώνουμε με μανταλάκια. Υπάρχουν βέβαια και ειδικά στεγνωτήρια και για πλαστικά και για χάρτινα φωτογραφικά χαρτιά, απλά ανεβάζουν αρκετά το συνολικό κόστος. Χρήσιμο είναι και ένα ψαλίδι ή κοπτικό σκοτεινού θαλάμου για να μπορούμε να κόβουμε τις φωτογραφίες μας με ακρίβεια. Για να δούμε τώρα σε τι μας είναι χρήσιμος ο σκοτεινός θάλαμος εκτός από την εμφάνιση του φιλμ και την εκτύπωση των φωτογραφιών. Είναι απαραίτητο να κάνουμε και εξ επαφής εκτυπώσεις σε ολόκληρο το φιλμ για αυτό χρειαζόμαστε ένα πλαίσιο εκτύπωσης κοντάκτ ή απλά ένα βαρύ τζάμι τουλάχιστον 5 χιλιοστά πάχος. Στον σκοτεινό θάλαμο μπορούμε να κάνουμε και άλλες φωτογραφικές διαδικασίες όπως το να εκτυπώσουμε φωτογραφίες χωρίς φιλμ που ονομάζονται φωτογράμματα. Μπορούμε να εφαρμόσουμε την φωτογραφική τεχνική που έχω ονομάσει εξ επαφής πορτρέτα ή αυτοπορτρέτα εξ επαφής. Μπορούμε να κάνουμε τονισμό των φωτογραφιών αλλά και ένα μεγάλο πλήθος τεχνικών μέσα από την πλούσια ιστορία της φωτογραφίας και την εξέλιξη της. Το σημαντικό είναι ότι ο σκοτεινός θάλαμος είναι πρακτικά ανεξάντλητος και μπορεί να προσφέρει ένα μεγάλο πεδίο πειραματισμών και δημιουργίας.

To Fotoart μπορεί να οργανώσει ιδιαίτερα μαθήματα σκοτεινού θαλάμου στον δικό σας σκοτεινό θάλαμο, από την οργάνωση και την αγορά του εξοπλισμού μέχρι και την χρήση του. Επίσης μπορεί να οργανώσει ομαδικά μαθήματα σκοτεινού θαλάμου για συλλόγους λέσχες, σχολές φωτογραφίας και τέχνης που διαθέτουν δικό τους σκοτεινό θάλαμο. Πληροφορίες στο 6944303397 και στο email info@fotoart.gr

Σκοτεινός Θάλαμος Εργαστήριο Επεξεργασίας Ασπρόμαυρης Φωτογραφίας

Θα ήθελα να αναφερθώ με λίγα λόγια και σε ένα εργαστήριο που δημιούργησα και λειτούργησα με τον διακριτικό τίτλο “Σκοτεινός Θάλαμος” από το 1992 μέχρι το 2005 που πρόσφερε όλες τις σχετικές υπηρεσίες. Ο Σκοτεινός Θάλαμος ανέβασε τα επίπεδα εξυπηρέτησης των ερασιτεχνών φωτογράφων μιας και πρόσφερε εξαιρετική ποιότητα ασπρόμαυρης φωτογραφίας σε πολύ λογικές τιμές. Οι δημιουργοί του Σκοτεινού θαλάμου ήταν η Βαρβάρα Σιδέρη και ο Δημήτρης Ασιθιανάκης, ενώ από ένα σημείο και μετά ο Δημήτρης Ασιθιανάκης συνέχισε την λειτουργία του μόνος του.

Σκοτεινός Θάλαμος 1992-2005

Φάκελος για αρνητικά και φωτογραφίες του “Σκοτεινού Θαλάμου”

Η Εκτύπωση της Ασπρόμαυρης Φωτογραφίας

February 4, 2024Μαθήματα Φωτογραφίας, Φωτογραφική ΤεχνικήΑσπρόμαυρη Φωτογραφία, Εκτύπωση ασπρόμαυρης φωτογραφίας, Εκτύπωση κοντάκτ ασπρόμαυρου φιλμ, Εξ επαφής ασπρόμαυρης φωτογραφίας, Σκοτεινός θάλαμοςdimitrios

Η διαδικασία της εκτύπωσης της

ασπρόμαυρης φωτογραφίας στον σκοτεινό θάλαμο

Η εκτύπωση της ασπρόμαυρη φωτογραφίας από φιλμ γίνεται στον σκοτεινό θάλαμο ακολουθώντας μια συγκεκριμένη φυσικοχημική διαδικασία. Τα στάδια αυτής της διαδικασίας είναι:

α) Έκθεση του φωτοευαίσθητου χαρτιού στο φως του μεγεθυντή διαμέσου του αρνητικού με χρόνο που τον έχουμε βρει δοκιμάζοντας διαφορετικούς χρόνους έκθεσης

β) Πέρασμα του φωτισμένου φωτογραφικού χαρτιού από τα χημικά στάδια της εμφάνισης, του μεσαίου λουτρού και της στερέωσης, ώστε να σχηματιστεί η φωτογραφία

γ) Πλύσιμο της φωτογραφίας ώστε να ξεπλυθούν τα υπολείμματα των χημικών

δ) Στέγνωμα της φωτογραφίας είτε με άπλωμα είτε σε ένα στεγνωτήριο

Μια τυπική διάταξη σκοτεινού θαλάμου σε κουζίνα σπιτιού. Μεγεθυντής και στεγνή πλευρά στο τραπέζι της κουζίνας. Λεκάνες και υγρή πλευρά στον πάγκο με τον νεροχύτη.

Ο σκοτεινός θάλαμος

Σκοτεινός θάλαμος μπορεί να είναι οποιοδήποτε δωμάτιο μπορεί να συσκοτιστεί εντελώς. Στον σκοτεινό θάλαμο δεν πρέπει να μπαίνει κανένα φως είτε είναι μέρα είτε είναι νύχτα. Ιδανικά ο σκοτεινός θάλαμος πρέπει να διαθέτει εξαερισμό και τρεχούμενο νερό. Αν δεν διαθέτει εξαερισμό πρέπει να τον αερίζουμε επαρκώς όσο τον χρησιμοποιούμε και αν δεν έχουμε τρεχούμενο νερό μπορούμε να τοποθετούμε τις έτοιμες φωτογραφίες σε ένα μεγάλο κουβά ή μια μεγάλη λεκάνη και να τις πλύνουμε σε κάποιον άλλο χώρο που διαθέτει τρεχούμενο νερό. Στον σκοτεινό θάλαμο πρέπει να υπάρχει διαθέσιμο ένα λευκό φως και ένα φως ασφαλείας.

Ιδιαίτερα μαθήματα σκοτεινού θαλάμου

Υπάρχει γενικά η άποψη ότι ο σκοτεινός θάλαμος χωρίζεται στο στεγνό τμήμα και στο υγρό τμήμα. Όμως αυτά τα δύο μέρη του σκοτεινού θαλάμου μπορεί να είναι και συνεχόμενα. Πρώτα ο πάγκος που βρίσκεται ο μεγεθυντής με τον φακό, το πλαίσιο εκτύπωσης, τον χρονοδιακόπτη και τα κουτιά με τα φωτοευαίσθητα χαρτιά, μαζί με άλλα πιθανά αξεσουάρ όπως φίλτρα επιλογής της αντίθεσης, μεγεθυντής κόκκου, μάσκες για κράτημα και κάψιμο κ.α.

Μεγεθυντής με συγκεντρωτική κεφαλή

Ο μεγεθυντής

Ο μεγεθυντής είναι η συσκευή που προβάλλει το αρνητικό στην βάση σε αυξομειούμενο μέγεθος όσο του επιτρέπει η κολώνα στήριξης της κεφαλής του πάνω στην οποία ανεβοκατεβαίνει αλλάζοντας το μέγεθος της προβολής. Ονομάζεται λανθασμένα και εκτυπωτής. Οι μεγεθυντές για την εκτύπωση ασπρόμαυρων φωτογραφιών μπορούν να είναι με κεφαλή συγκεντρωμένου φωτός ή κεφαλές διάχυτου φωτός. Οι συγκεντρωτικοί μεγεθυντές προσφέρουν καλύτερη ευκρίνεια και οξύτητα. Οι διάχυτοι προβάλλουν λιγότερο τυχόν προβλήματα του φιλμ όπως γρατζουνιές κηλίδες και άλλα σημάδια. Υπάρχουν μεγεθυντές με κεφαλές multicontrast που μας προσφέρουν τον απευθείας έλεγχο χωρίς την ανάγκη ξεχωριστών φίλτρων και μεγεθυντές με έγχρωμες κεφαλές που είναι για τυπώνουμε έγχρωμες φωτογραφίες αλλά μπορούμε να τυπώσουμε και ασπρόμαυρες.

Πλαίσιο εκτύπωσης ή μαρζέρ

Οι μεγεθυντές χωρίζονται και ανάλογα με το μέγεθος του αρνητικού που δέχονται. Μπορεί να είναι μεγεθυντές μέχρι 35mm ή μπορούν να είναι αρκετά μεγαλύτεροι. Οι πιο συνηθισμένοι είναι αυτοί που δέχονται φιλμ μέχρι 135 ή και μέχρι 120/220. Ανάλογα με το μέγεθος του φιλμ υπάρχει και ο αντίστοιχος φακός που τοποθετούμε στον μεγεθυντή.

Τα μέρη του μεγεθυντή

Η κολώνα που στηρίζεται

Η κεφαλή που περιλαμβάνει την λάμπα

Το συρτάρι για τα φίλτρα

Οι συγκεντρωτικοί φακοί

Ο φορέας του αρνητικού

Η φυσούνα για την εστίαση

Ο φακός για την προβολή του αρνητικού

Το φίλτρο ασφαλείας

Το καλώδιο που συνδέει την λάμπα με το χρονόμετρο

Χρονόμετρο σκοτεινού θαλάμου για εκτύπωση ασπρόμαυρων φωτογραφιών

Απαραίτητα εκτός μεγεθυντή

Χρονόμετρο σκοτεινού θαλάμου

Φίλτρα πολυκοντράστ

Πλαίσιο εκτύπωσης για την δημιουργία περιθωρίων

Μεγεθυντής κόκκου για εστίαση του αρνητικού

Μάσκες για κράτημα και κάψιμο

Ένα βαρύ τζάμι για τις εξ επαφής εκτυπώσεις

Με τον εξοπλισμό που ήδη παρουσιάσαμε μπορούν να τυπωθούν τρία είδη ασπρόμαυρης φωτογραφίας

Φωτογράμματα (διαβάστε το άρθρο Φωτογράμματα και Ψηφιακά Φωτογράμματα στο σπίτι)

Μεγεθύνσεις μέχρι όποιο μέγεθος μας επιτρέπει ο μεγεθυντής.

Εξ επαφής εκτυπώσεις είτε ξεχωριστών μεγάλων αρνητικών είτε όλων των αρνητικών ενός φιλμ

Εκτός από την πλευρά του μεγεθυντή στον σκοτεινό θάλαμο υπάρχει και η υγρή πλευρά με τις λεκάνες που τοποθετούμε τα υγρά της επεξεργασίας της ασπρόμαυρης φωτογραφίας

Χρειαζόμαστε τρεις λεκάνες. Μια για τον εμφανιστή, μια για το μεσαίο λουτρό (stop bath) και μια για την στερέωση (hypo). Στο τέλος θέλουμε μια μεγάλη λεκάνη με νερό ή ένα μεγάλο κουβά που θα μαζεύονται οι στερεωμένες φωτογραφίες πριν τις οδηγήσουμε για πλύσιμο σε τρεχούμενο νερό.

Η διαδικασία της μεγέθυνσης/εκτύπωσης της ασπρόμαυρης φωτογραφίας στον σκοτεινό θάλαμο

Επιλέγουμε το αρνητικό με το οποίο θέλουμε να δημιουργήσουμε μια φωτογραφία. Το καθαρίζουμε ώστε να είναι απαλλαγμένο από σκόνες και το τοποθετούμε στον φορέα του αρνητικού με την γυαλιστερή πλευρά προς τα πάνω. Επιλέγουμε το μέγεθος που θα ανεβάσουμε την κολώνα του μεγεθυντή ώστε πετύχουμε την επιθυμητή μεγέθυνση. Διαμορφώνουμε το πλαίσιο εκτύπωσης ώστε να δεχθεί το αντίστοιχο μέγεθος φωτογραφικού χαρτιού.

Φίλτρα για τον έλεγχο της αντίθεσης στις εκτυπώσεις

Τα χαρτιά χωρίζονται σε κατηγορίες. Πρώτα έχουμε τα παλιάς τεχνολογίας με χάρτινη βάση και τα νεότερης τεχνολογίας με πλαστική βάση. Τα νεότερης τεχνολογίας έχουν γρηγορότερη επεξεργασία και πλένονται και στεγνώνουν πιο γρήγορα. Άλλος ένας διαχωρισμός των φωτογραφικών χαρτιών είναι τα διαβαθμισμένα σε απόδοση αντίθεσης (contrast) από την διαβάθμιση 1 που είναι η χαμηλή αντίθεση μέχρι το 5 που είναι η υψηλή. Ενώ υπάρχουν και τα μεταβλητής αντίθεσης χαρτιά (multicontrast) που η διαβάθμιση τους επιτυγχάνεται από το 00 σε βήματα του 0,5 μέχρι το 5 με την χρήση κατάλληλων φίλτρων.

Λαβίδες σκοτεινού θαλάμου

Απαραίτητο για την εκτύπωση είναι πρώτα ένα δείγμα που αποτελείται από δοκιμαστικές λωρίδες φωτισμένες από τον μεγεθυντή με διαφορετικούς χρόνους έκθεσης. Δεν είναι ανάγκη να χρησιμοποιήσουμε ολόκληρο χαρτί, αλλά ένα κομμάτι στο 1/4 ή στο 1/3 του συνολικού μεγέθους. Ανάλογα με την εμπειρία μας και τις ανάγκες μας οι χρόνοι έκθεσης στις διαφορετικά φωτισμένες λωρίδες μπορούν να είναι της μορφής 5-10-15-20-25 δευτερόλεπτα ή με την μορφή στοπ. Δηλαδή 2-4-8-16-32 δευτερόλεπτα. Για το διάφραγμα του φακού ισχύει το ίδιο που ισχύει για όλους τους φακούς. Τα μεσαία διαφράγματα προσφέρουν καλύτερη ποιότητα ειδώλου.

Σετ λεκάνες σκοτεινού θαλάμου

Πριν τοποθετήσουμε το πρώτο φωτισμένο δείγμα στον εμφανιστή πρέπει να έχουμε εξασφαλίσει ότι τα υγρά της εμφάνισης μέσα στις λεκάνες είναι σε θερμοκρασία περιβάλλοντος. Τώρα αυτή η θερμοκρασία περιβάλλοντος καλό είναι να μην κατεβαίνει κάτω από 16 βαθμούς και να μην ανεβαίνει πάνω από 26. Οι ιδανικές θερμοκρασίες για κάποια συγκεκριμένα υγρά είναι οι 20 και οι 24 βαθμοί αλλά για τον εμφανιστή δεν έχουν ιδιαίτερη σημασία οι μικρές διαφορές γιατί αφού πάντα κάνουμε δείγμα θα δούμε ότι τα αποτελέσματα είναι ελεγχόμενα. Αν θέλουμε απόλυτη ακρίβεια υπάρχουν και θερμαινόμενες λεκάνες σκοτεινού θαλάμου.

Δείγμα εκτύπωσης φωτογραφίας με διαφορετικά φωτισμένες λωρίδες

Τοποθετούμε το φωτισμένο δείγμα στην πρώτη λεκάνη του εμφανιστή για όσο χρόνο προτείνουν οι κατασκευαστές για τον συνδυασμό χαρτιού εμφανιστή (συνήθως ένα με ενάμιση λεπτό) και αναδεύουμε ελαφρά την λεκάνη ώστε να ανανεώνεται ο εμφανιστής στην επιφάνεια του χαρτιού. Στραγγίζουμε για μερικά δευτερόλεπτα και περνάμε το χαρτί στην λεκάνη του μεσαίου λουτρού ή μπάνιου σταματήματος. Εδώ το αφήνουμε μισό με ένα λεπτό αναδεύοντας συνέχεια. Στραγγίζουμε για μερικά δευτερόλεπτα και περνάμε το χαρτί στο μπάνιο της στερέωσης αναδεύοντας συνέχεια για το πρώτο λεπτό και στην συνέχεια κάθε ένα λεπτό για τρία μέχρι 5 λεπτά στραγγίζουμε για μερικά δευτερόλεπτα και στη συνέχεια τοποθετούμε τις φωτογραφίες σε μια λεκάνη με νερό. Όταν τελειώσουμε με όλες τις φωτογραφίες που θέλουμε να τυπώσουμε τις τοποθετούμε σε τρεχούμενο νερό για πέντε λεπτά αν το χαρτί είναι με πλαστική βάση ή τριάντα λεπτά αν το χαρτί είναι χάρτινης βάσης. Μετά το πλύσιμο απλώνουμε τις φωτογραφίες να στεγνώσουν.

Η διαδικασία της εξ επαφής εκτύπωσης στον σκοτεινό θάλαμο

Στην διαδικασία της εξ επαφής εκτύπωσης στον σκοτεινό θάλαμο φέρνουμε σε άμεση επαφή με το φωτογραφικό χαρτί το αρνητικό πιέζοντάς τα με ένα βαρύ κομμάτι γυαλί. Το πιο συνηθισμένο είναι ένα γυαλί με πάχος τουλάχιστον πέντε χιλιοστά. Σηκώνουμε την κολώνα του μεγεθυντή μέχρι το φως στην βάση του να καλύπτει το μέγεθος του χαρτιού που θα χρησιμοποιήσουμε. Δεν χρησιμοποιούμε πλαίσιο εκτύπωσης όπως στις μεγεθύνσεις. Αν και υπάρχουν και πλαίσια εκτύπωσης και για κοντάκτ.

Πλαίσια για εξ επαφής εκτυπώσεις (κοντάκτ)

Αν θέλουμε να κάνουμε εξ επαφής εκτύπωση σε μεγάλο αρνητικό διαλέγουμε μέγεθος χαρτιού που να το χωράει, για παράδειγμα 13Χ18 ή 20Χ25. Αν θέλουμε να κάνουμε εξ επαφής εκτύπωση (κοντάκτ) σε όλες τις φωτογραφίες ενός φιλμ 35 mm, τότε χρησιμοποιούμε το ανάλογο χαρτί που θα τις χωρέσει όλες 20Χ25 ή 24Χ36. Κάνουμε πάλι δείγμα με διαφορετικά φωτισμένες λωρίδες. Η υπόλοιπη διαδικασία στις λεκάνες-πλύσιμο στέγνωμα είναι η ίδια όπως και στις μεγεθύνσεις.