Η διαδικασία της εμφάνισης του ασπρόμαυρου αρνητικού φιλμ

Η εμφάνιση του ασπρόμαυρου φιλμ είναι αμέσως μετά από την φωτογραφική λήψη το επόμενο στάδιο στην διαδικασία της ασπρόμαυρής φωτογραφίας με φιλμ. Κατά την εμφάνιση του ασπρόμαυρου φωτογραφικού φιλμ μετατρέπουμε την λανθάνουσα εικόνα που έχει σχηματιστεί κατά την λήψη μέσα στα φωτοευαίσθητα αλογονίδια του αργύρου που περιέχει το φιλμ,  σε μαύρο μεταλλικό άργυρο ο οποίος και σχηματίζει την τελική αρνητική εικόνα.

Με την ευκαιρία μιας παρουσίασης μαθήματος που έκανα στους μαθητές του πρώτου εξαμήνου στο τμήμα φωτογραφίας στο ΙΕΚ  ΟΜΗΡΟΣ του Πειραιά, που είχε ακριβώς αυτό το θέμα την εμφάνιση του ασπρόμαυρου φιλμ αποφάσισα να γράψω ένα καινούργιο άρθρο στο blog μου (γιατί υπάρχουν παλιά άρθρα για την επεξεργασία του φιλμ στις ιστοσελίδες του fotoart.gr, αλλά και ένα παλιότερο εδώ στο photographyinfo.gr). Ο σκοπός του σημερινού άρθρου είναι να  βοηθήσω τους νέους ανθρώπους που ενδιαφέρονται για την φωτογραφία του φιλμ, ώστε να τολμήσουν να ασχοληθούν με την εμφάνιση του ασπρόμαυρου φιλμ και να το κάνουν  με τον σωστό τρόπο.

Δοχείο εμφάνισης του ασπρόμαυρου φιλμ (tank)  με 2 καρούλια (reels)

Αυτό το λέω γιατί δυστυχώς τα αποτελέσματα που βλέπω πολλές φορές στο ίντερνετ, ειδικά στα social media από διάφορες φωτογραφικές ομάδες και σεμινάρια ασπρόμαυρης φωτογραφίας με φιλμ,  είναι απογοητευτικά. Συνεχώς βλέπω  εμφανώς κακά εμφανισμένα,  κακά στερεωμένα και κακά πλυμένα φιλμ. Έχουμε ένα ενεργό ενδιαφέρον για την φωτογραφία του φιλμ (αναλογική την λένε τώρα παρόλο που δεν συμφωνώ με τον όρο που είναι δανεισμένος από τις βιντεοκάμερες). Επίσης  έχουμε σίγουρο δεδομένο ότι στο μέλλον θα υπάρξουν κύματα με αυξανόμενο ενδιαφέρον για τις τεχνικές της φωτογραφίας του φιλμ (όπως είχε γίνει και με τις φωτογραφικές τεχνικές του 19ου αιώνα παλιότερα στον 20ο αιώνα).  Για αυτό τον λόγο θεωρώ ότι άρθρα σαν το σημερινό θα είναι πολύ χρήσιμα τώρα και στο μέλλον. Σαν φωτογράφος που χρησιμοποίησα τα ασπρόμαυρα φιλμ σαν ερασιτέχνης και επαγγελματίας για πάνω από 25 χρόνια, σαν ιδιοκτήτης εργαστηρίου ασπρόμαυρης φωτογραφίας (ΣΚΟΤΕΙΝΟΣ ΘΑΛΑΜΟΣ) και εμφάνισης ασπρόμαυρων φιλμ στο χέρι για πάνω από 15 χρόνια και σαν δάσκαλος που δίδαξα ασπρόμαυρη φωτογραφία, σκοτεινό θάλαμο, δομή των παραδοσιακών φωτογραφικών υλικών και χημεία της φωτογραφίας για πάνω από 10 χρόνια,  θέλω να μοιραστώ τις γνώσεις και την εμπειρία μου, σαν μια παρακαταθήκη για τις νέες γενιές φωτογράφων.

Οι πρώτες κινήσεις στην εμφάνιση του ασπρόμαυρου φιλμ (B& W ή Α/Μ)

Για να ξεκινήσουμε να εμφανίσουμε  ένα ασπρόμαυρο φιλμ το πρώτο που μας ενδιαφέρει είναι το μέγεθος του.  Για το φιλμ μεγέθους 120 και 220 και για τα φιλμ 135 έχουν καθιερωθεί κάποια δοχεία εμφάνισης (tank) και  κάποια καρούλια που περνάμε τα φιλμ και αφήνουν κενό χώρο ώστε να μπορούν να περάσουν τα διάφορα χημικά διαλύματα της εμφάνισης και το νερό για το στάδιο του πλυσίματος. Ένα τέτοιο δοχείο (tank) θα χρησιμοποιήσουμε στην διαδικασία που θα σας περιγράψω σήμερα.   Για άλλα μεγέθη φιλμ  ή για φιλμ σε πλάκες, υπάρχουν πιο ειδικευμένα δοχεία και λεκάνες που δεν θα ασχοληθούμε σήμερα.

Εξωλκέας της γλώσσας του φιλμ αν θέλουμε να κόψουμε ίσια το φιλμ κανονικά στο φως και όχι στα τυφλά στο σκοτάδι

Η πρώτη κίνηση που πρέπει να κάνουμε είναι να αφαιρέσουμε το φιλμ από την συσκευασία του. Δηλαδή να αφαιρέσουμε το μεταλλικό περίβλημα  από το φιλμ 135 , να το περάσουμε στο καρούλι αφού έχουμε προσαρμόσει το πλάτος του στα 35mm  και να τοποθετήσουμε το καρούλι (reel ) μέσα στο φωτοστεγανό δοχείο όπου θα γίνει η διαδικασία της εμφάνισης. Αυτό το πρώτο στάδιο γίνεται στο απόλυτο σκοτάδι γιατί το φιλμ είναι γυμνό και μπορεί να καεί από το παραμικρό φως. Οπότε ή γίνεται μέσα σε έναν οργανωμένο σκοτεινό θάλαμο ή ένα  σκοτεινό δωμάτιο  ή μέσα σε μια ντουλάπα ή σε κάποιο ειδικό φωτοστεγανό χώρο που είναι φτιαγμένος για αυτόν τον σκοπό. Σε κανονικό φως δωματίου μπορούμε να φορτώσουμε το φιλμ στο καρούλι και στο tank σε κάποιο σάκο αλλαγής που είναι φτιαγμένος για αυτό ακριβώς τον σκοπό.

Ανοιχτήρι για φιλμ 135, μοιάζει σαν αυτά για μπουκάλια μπύρας η αναψυκτικών

Είναι πολύ χρήσιμο αλλά όχι απαραίτητο να έχουμε κόψει την γλώσσα από το 135 φιλμ που αυτό μπορεί να γίνει και στο φως για την κόψουμε ομοιόμορφα. Αν η γλώσσα του φιλμ έχει μπει μέσα στην συσκευασία υπάρχουν ειδικά εξαρτήματα που μας βοηθούν να την ξαναβγάλουμε έξω (Εξωλκέας φιλμ).  Στο φιλμ 120-220 πρέπει να ξεκολλήσουμε και να πετάξουμε το μαύρο χαρτί προστασίας που είναι τυλιγμένο μαζί με το φιλμ (έχω ακούσει ιστορίες για φωτογράφους που στις πρώτες τους προσπάθειες πετούσαν το φιλμ και προσπαθούσαν να εμφανίσουν το χαρτί ), για να μπορέσουμε να περάσουμε το φιλμ στο καρούλι που πρέπει να το έχουμε τοποθετήσει στην πιο πλατιά θέση.

Για την διαδικασία της εμφάνισης του ασπρόμαυρου φιλμ  υπάρχουν διαθέσιμα και κιτ εξοπλισμού. Ανάλογα την εταιρεία μπορεί να περιλαμβάνει όλα τα απαραίτητα ή  και όχι

H ώρα της εμφάνισης του ασπρόμαυρου φιλμ

Έχουμε λοιπόν το φιλμ περασμένο στο καρούλι και τοποθετημένο μέσα στο φωτοστεγανό δοχείο (tank). Μπορούμε τώρα να ανάψουμε το φως και να ξεκινήσουμε να φτιάξουμε τα διαλύματα που θα χρειαστούμε. Με την σειρά Εμφάνιση,  Λουτρό διακοπής  (stop bath) και Στερέωση.  Για την δημιουργία των διαλυμάτων χρειαζόμαστε ογκομετρικά δοχεία διαβαθμισμένα. Ένα για μικρές ποσότητες (μέχρι 25 ή 50ml) και 3 τουλάχιστον για την συνολική ποσότητα που χωράει το δοχείο μας (για παράδειγμα 600ml). Όπως και ένα θερμόμετρο υγρών διαλυμάτων για να τα φτιάξουμε στην σωστή θερμοκρασία.

Το πρώτο χημικό διάλυμα που χρησιμοποιούμε στην διαδικασία της εμφάνισης του φιλμ είναι ο εμφανιστής ή film developer. Ο βασικός του ρόλος είναι μετατρέπει τους φωτισμένους κόκκους του φιλμ σε μαύρο μεταλλικό άργυρο αφήνοντας ανέπαφους τους μη φωτισμένους.  Δηλαδή να  μετατρέψει την λεγόμενη λανθάνουσα εικόνα σε πραγματική αρνητική εικόνα. Αυτό το πετυχαίνει χάρη σε κάποιες ισχυρές αναγωγικές ουσίες που περιέχει και λέγονται εμφανιστικοί παράγοντες. Οι ουσίες αυτές ενισχύουν την λανθάνουσα εικόνα περίπου 1000000 φορές. Πράγμα που σημαίνει ότι την λανθάνουσα εικόνα δεν μπορούμε να την δούμε με κανένα τρόπο πριν εμφανίσουμε το φιλμ.  Ο εμφανιστής είναι το πιο κρίσιμο από τα στάδια της εμφάνισης του φιλμ και χρειάζεται απόλυτο έλεγχο σε όλους τους παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν την σωστή εμφάνιση και είναι:

Η αραίωση

Το πόσο αραιωμένο θα είναι το διάλυμα του εμφανιστή μας δίνει και διαφορετικά χαρακτηριστικά και εξαρτάται από την χημική του σύσταση. Σημασία έχει να χρησιμοποιούμε συχνά τον ίδιο εμφανιστή στην ίδια αραίωση ώστε να έχουμε επαναλαμβανόμενα αποτελέσματα και να μπορούμε εύκολα να κάνουμε βελτιώσεις. Η αραίωση είναι ένας παράγοντας που πρέπει να παραμένει σταθερός όχι μόνο στον εμφανιστή αλλά και στα άλλα χημικά της εμφάνισης. Υπάρχουν εμφανιστές και τα υπόλοιπα χημικά για την εμφάνιση του φιλμ που είναι σε σκόνη, αλλά και υγρή μορφή. Η σκόνες έχουν την  έξτρα δυσκολία ότι πρέπει να τα αραιώσουμε και πιθανόν να πρέπει να περιμένουμε αν η αραίωση χρειάζεται μεγαλύτερη θερμοκρασία από την θερμοκρασία της διαδικασίας της εμφάνισης. Τα υγρά χημικά έχουν την θερμοκρασία του περιβάλλοντος και είναι ευκολότερο να φτιάξουμε τα διαλύματα της εμφάνισης όπως τα θέλουμε.

Η οξείδωση

Ο  εμφανιστής και τα υπόλοιπα χημικά οξειδώνονται με την χρήση  οπότε δεν είναι σωστό να χρησιμοποιούμε παλιούς εμφανιστές και στερεώσεις,  γιατί τα χαρακτηριστικά τους έχουν αλλοιωθεί από την χρήση. Υπάρχουν εμφανιστές μιας χρήσης που είναι και αρκετά  οικονομικοί,  αλλά μπορούμε πάντα να φτιάξουμε και μόνοι μας αν η οικονομία είναι το ζητούμενο. Θα φροντίσω σε επόμενες αναρτήσεις/άρθρα μου να σας παρουσιάσω δοκιμασμένες συνταγές για να φτιάξετε τα δικά σας χημικά για όλα τα στάδια της εμφάνισης. Αν θέλουμε να επαναχρησιμοποιούμε τους εμφανιστές πρέπει να αλλάζουμε τον χρόνο εμφάνισης και να κρατάμε σημειώσεις για την ποσότητα των φιλμ που έχουμε εμφανίσει στο κάθε διάλυμα.  Για την στερέωση τα πράγματα είναι κάπως  καλύτερα καθώς αντέχει περισσότερο σε πολλαπλή χρήση, αλλά πάλι με αύξηση του χρόνου στερέωσης.

Η ανάδευση

Απαραίτητη στην διαδικασία της εμφάνισης σε όλα τα χημικά αλλά και στο πλύσιμο όπως θα δείτε και παρακάτω είναι η ανάδευση του δοχείου (tank) για να πηγαίνει φρέσκο χημικό στην επιφάνεια του φιλμ. Υπάρχουν πολλών ειδών πλάνα ανάδευσης που όμως δεν έχουν και ιδιαίτερες διαφορές στο αποτέλεσμα που επιφέρουν. Μεγάλη σημασία έχει η ανάδευση να είναι σταθερή και πάντα η ίδια,  παρά το τι είδους ανάδευση θα κάνουμε. Η ανάδευση που προτείνω είναι το πρώτο λεπτό συνέχεια και κάθε 30 δευτερόλεπτα  δύο (2) αναδεύσεις για όλα τα χημικά της εμφάνισης. Η ανάδευση μπορεί να είναι μια πλήρης περιστροφή του δοχείου της εμφάνισης η απλά η κίνηση του 90 μοίρες δεξιά και 90 μοίρες αριστερά.  Αν κάποιος επιλέξει πιο έντονο πλάνο ανάδευσης το πιθανότερο είναι να χρειαστεί να μειώσει τους χρόνους σε όλα τα διαλύματα, αλλά κυρίως στον εμφανιστή. Σημαντικό όταν τελειώνετε με την κάθε  ανάδευση, είναι να αφήνετε το δοχείο στον πάγκο ή το τραπέζι με ένα μικρό χτύπημα ώστε να φύγουν τυχόν φυσαλίδες που δημιουργήθηκαν μέσα στο δοχείο, από την επιφάνεια του φιλμ.

Η θερμοκρασία

Κρίσιμος παράγοντας στην εμφάνιση των φιλμ είναι η θερμοκρασία των διαλυμάτων των χημικών στα διάφορα στάδια , χρειάζεται πάντα σωστό έλεγχο και ένα καλό θερμόμετρο υγρών διαλυμάτων. Συνήθως οι 20 βαθμοί κελσίου είναι ότι πρέπει εκτός και οι οδηγίες των κατασκευαστών των χημικών είναι διαφορετικές. Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τις θερμοκρασίες σε σχέση με τους χρόνους. Υπάρχουν σχετικοί πίνακες ειδικά για μέρη που κάνει πολύ ζέστη. Για να γίνεται η διαδικασία του εμφανιστή όσο το δυνατόν σε σταθερότερη θερμοκρασία μερικές φορές είναι χρήσιμο να κάνουμε ένα πρώτο μπάνιο το φιλμ με σκέτο νερό στην θερμοκρασία του εμφανιστή. Αλλά να ξέρετε ότι αυτό αλλάζει τους δημοσιευμένους χρόνους εμφάνισης. Σε κάθε περίπτωση να είστε αυστηροί με την θερμοκρασία του εμφανιστή γιατί δεν υπάρχουν περιθώρια ανοχής. Ενώ  τα υπόλοιπα στάδια έχουν μεγαλύτερο περιθώριο σφάλματος.

Το λουτρό διακοπές ή λουτρό σταματήματος ή stop bath στην εμφάνιση του ασπρόμαυρου φιλμ

Απαραίτητο στάδιο αν και αρκετοί φωτογράφοι το παρέλειπαν  πολλές φορές είναι ένα ενδιάμεσο μπάνιο πριν την στερέωση που το ονομάζουμε ακριβώς μεσαίο λουτρό ή μπάνιο σταματήματος. Αυτό είναι συνήθως αραιό διάλυμα οξικού οξέος που με το όξινο περιβάλλον του σταματάει άμεσα την εμφάνιση που λειτουργεί σε αλκαλικό περιβάλλον. Μιας και ο χρόνος που τοποθετούμε  αυτό το διάλυμα στο δοχείο της εμφάνισης είναι  από 30 δευτερόλεπτα  μέχρι ένα λεπτό, αυτό σημαίνει για το πλάνο ανάδευσης που σας έχω προτείνει, συνεχόμενη ανάδευση για το μπάνιο σταματήματος. Το μπάνιο σταματήματος το ξαναχρησιμοποιούμε, αρκεί να έχει κάποιο δείκτη PH ώστε να καταλαβαίνουμε ότι εξαντλείται. Συνήθως το χρώμα του από κιτρινοπορτοκαλί γίνεται μωβ. Ο πιο συνηθισμένος δείκτης είναι το  πορφυρούν της βρωμοκρεσόλης στην ελληνική βιβλιογραφία (στα αγγλικά Bromocresol purple), το αναφέρω βασικά γιατί μου αρέσει πολύ  το όνομα.

Ένα χαρακτηριστικό  υγρό σταματήματος με δείκτη PH

Η στερέωση του ασπρόμαυρου φιλμ

Μετά το μπάνιο σταματήματος  ακολουθεί το διάλυμα της στερέωσης ή fixer,  που είναι το στάδιο που απομακρύνουμε το φωτοευαίσθητο υλικό που εξακολουθεί και υπάρχει στο φιλμ μας, έτσι ώστε το φιλμ μετά από αυτό το στάδιο να παραμείνει σταθερό και να μην μαυρίσει πιο πολύ.  Διαλύει δηλαδή τους φωτοευαίσθητους κρυστάλλους των αλογονιδίων του αργύρου ώστε να μην μετατραπούν στην συνέχεια σε μαύρο μεταλλικό άργυρο μόλις το φιλμ ξαναβγεί στο φως. Το μπάνιο της στερέωσης πολλές φορές το συναντάμε και με την ονομασία HYPO.

Στερέωση για ασπρόμαυρα φιλμ και χαρτιά σε σκόνη

Το πλύσιμο του ασπρόμαυρου φιλμ

Μετά από όλα αυτά τα χημικά που επέδρασσαν στο ασπρόμαυρο φιλμ είναι η ώρα να το ξεπλύνουμε να τα απομακρύνουμε για να αποκτήσει το φιλμ μεγαλύτερη σταθερότητα και διάρκεια. Για το πλύσιμο υπάρχουν διάφορα πλάνα αλλά που είναι εντελώς  ενάντια στην οικολογική μου συνείδηση. Για παράδειγμα πλύσιμο σε τρεχούμενο νερό για τουλάχιστον μισή ώρα με τρία τέταρτα.  Μπορούμε βάζοντας ένα ακόμη χημικό απομάκρυνσης της στερέωσης (hypo clearing) να συντομεύσουμε τον χρόνο στα 5-10 λεπτά. Όμως ανεβάζουμε το κόστος και περνάμε ακόμη ένα χημικό παράγοντα από το φιλμ που καλά είναι να τον αποφύγουμε. Για το πλύσιμο έχω ένα πλάνο με 3 αλλαγές νερού και 5 , 10 και 20 αναδεύσεις που τα αποτελέσματα του σε υπολείμματα χημικών στο φιλμ  είναι αντίστοιχα με τα 30 λεπτά σε τρεχούμενο νερό και έχουμε τεράστια οικονομία σε νερό και δεν χρειάζεται να περιμένουμε και την μισή ώρα.

Σύστημα πλυσίματος του φιλμ για τρεχούμενο νερό που το αποφεύγουμε με τις διαδοχικές αλλαγές νερού και την ανάδευση κατά το στάδιο του πλυσίματος 

Το στέγνωμα του ασπρόμαυρου φιλμ

Μετά από το πλύσιμο ακολουθεί το στέγνωμα. Το φιλμ βγαίνει από το καρούλι και το απλώνουμε είτε με τα ειδικά μανταλάκια που έχουν και ένα βάρος για να είναι το φιλμ κάπως τεντωμένο, είτε με κανονικά οικιακά μανταλάκια. Πριν το απλώσουμε το φιλμ το περνάμε από ένα υγρό διαβροχής που μειώνει την επιφανειακή τάση για τρέξουν τα νερά και να στεγνώσει ομοιόμορφα χωρίς κηλίδες. Σημαντική παρατήρηση για το υγρό διαβροχής. Μόλις απλώσουμε το φιλμ πρέπει να τραβήξουμε τα πολλά νερά είτε με μια ειδική λαβίδα, είτε με τα δάχτυλα μας. Μετά απλά περιμένουμε το φιλμ να στεγνώσει εκτός και έχουμε κάποιο θάλαμο στεγνώματος. Πάντως θάλαμοι στεγνώματος με ανεμιστήρες καλό είναι να μην χρησιμοποιούνται γιατί μπορεί να γεμίσουν το φιλμ σκόνες.

Η φύλαξη  και αποθήκευση του εμφανισμένου ασπρόμαυρου φιλμ

Μόλις το ασπρόμαυρο φιλμ στεγνώσει ο καλύτερος τρόπος αποθήκευσης είναι να το κόψουμε σε εξάδες καρέ και να το τοποθετήσουμε σε σελίδες φύλαξης αρνητικών από ρυζόχαρτο. Με τη σειρά τους αυτές τις σελίδες τις  βάζουμε σε ένα ειδικό άλμπουμ. Ξεχάστε τις πλαστικές σελίδες που είναι πιο ανθεκτικές αλλά δημιουργούν άλλα προβλήματα και βέβαια ξεχάστε να αφήσετε το φιλμ χωρίς να το κόψετε και να το αποθηκεύσετε μέσα στο πλαστικό κουτάκι τους της αρχικής συσκευασίας του ως ρολό. Γιατί το μόνο σίγουρο είναι ότι το φιλμ θα γεμίσει σκόνες και θα γρατζουνιστεί.

Σελίδες φύλαξης φιλμ από ρυζόχαρτο (σε εξάδες)

Γενικές συμβουλές – tips για την εμφάνιση του ασπρόμαυρου φιλμ.

Την εμφάνιση του ασπρόμαυρου φιλμ μπορείτε πανεύκολα να την κάνετε στο μπάνιο (ή στην κουζίνα)  του σπιτιού σας. Εκεί έχετε όλα τα απαραίτητα όπως κρύο και ζεστό νερό.  Μάλιστα το μπάνιο που πάντα σχεδόν έχει μεγαλύτερη σχετική υγρασία και λιγότερη σκόνη είναι το ιδανικό μέρος για να στεγνώνει το φιλμ.  Έχω δει ότι πολλές εταιρείες πουλάνε ξεχωριστούς αναδευτήρες, που είναι χρήσιμοι, αλλά μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ως αναδευτήρα το θερμόμετρο. Όσο αφορά το μεσαίο λουτρό ή μπάνιο σταματήματος που πολύ το παραβλέπουν κακώς βέβαια, είναι προτιμότερο να κάνεις ένα διάλυμα με σπιτικό ξύδι από το να μην κάνεις τίποτε ή ένα απλό πλύσιμο.  Για να φορτώσετε το φιλμ στο τανκ πρέπει να σκοτεινιάσετε κάποιο δωμάτιο και αν δεν σκοτεινιάζει εντελώς να χρησιμοποιήσετε κάποια ντουλάπα ή ακόμη κάποιο σκούρο χοντρό μπουφάν που μπορεί να παίξει τον ρόλο ενός αυτοσχέδιου σάκου αλλαγής. Μετά από όλα αυτά είναι σίγουρο ότι θα έχετε ασπρόμαυρα φιλμ που θα είναι σωστά εμφανισμένα και θα τα διατηρήσετε για μεγάλα χρονικά διαστήματα όπως πρέπει.

Συνοψίζοντας  για την εμφάνιση του ασπρόμαυρου φιλμ

Στο φως

Κόβουμε την γλώσσα του φιλμ 135 για να περάσει ευκολότερα στο καρούλι

Στο σκοτάδι

Ξετυλίγουμε και ξεκολλάμε το φιλμ 120 & 220 από το μαύρο προστατευτικό χαρτί του

Περνάμε τα φιλμ στα καρούλια

Τοποθετούμε τα  καρούλια με τα περασμένα φιλμ μέσα στο δοχείο της εμφάνισης

Στο φως

Φτιάχνουμε τα χημικά μας εμφανιστή, μεσαίο λουτρό και στερέωση στην θερμοκρασία που θέλουμε

Περνάμε ή όχι ένα πρώτο πλύσιμο με νερό στην θερμοκρασία του εμφανιστή

Βάζουμε το διάλυμα του εμφανιστή μέσα στο δοχείο και ξεκινάμε τις αναδεύσεις. Το πρώτο λεπτό συνέχεια και κάθε μισό λεπτό δύο αναδεύσεις. Όταν ολοκληρωθεί ο χρόνος αδειάζουμε τον εμφανιστή.

Βάζουμε το μεσαίο λουτρό (stop bath) και αναδεύουμε συνέχεια τουλάχιστον  από 30 δευτερόλεπτα μέχρι ένα λεπτό. Αδειάζουμε το μεσαίο λουτρό.

Βάζουμε το διάλυμα της στερέωσης και αναδεύουμε συνέχεια για το πρώτο λεπτό και δύο αναδεύσεις κάθε μισό λεπτό (30 δευτερόλεπτα). Αδειάζουμε την στερέωση.

Πλένουμε το φιλμ σε τρεχούμενο νερό για τουλάχιστον 30 λεπτά (ΟΧΙ) 

ή

Βάζουμε hypoclearing για ένα λεπτό και πλένουμε σε τρεχούμενο νερό για 5 λεπτά (ΟΧΙ)

ή

κάνουμε το πλύσιμο με 3 αλλαγές νερού με 5, 10 και 20 αναδεύσεις (ΝΑΙ)

Βάζουμε φρέσκο νερό με λίγο υγρό διαβροχής για μισό με ένα λεπτό

Απλώνουμε το φιλμ να στεγνώσει αφού αφαιρέσουμε τα νερά από την επιφάνεια του είτε με μια λαβίδα αφαίρεσης των νερών ή περνώντας το φιλμ ανάμεσα στα δάκτυλα μας (δείκτης και μέσος).

Μόλις στεγνώσει το φιλμ το κόβουμε σε εξάδες το 135, τριάδες το 120/220  και το τοποθετούμε σε σελίδες φύλαξης αρνητικών (ρυζόχαρτο)

Βάζουμε τις σελίδες στο άλμπουμ αρχειοθέτησης

Καλή σας εμφάνιση!

Για την επόμενη διαδικασία αυτή της εκτύπωσης ασπρόμαυρων φωτογραφιών στον σκοτεινό θάλαμο διαβάστε το άρθρο μου Η εκτύπωση της ασπρόμαυρης φωτογραφίας

Ο Δημήτρης Ασιθιανάκης είναι φωτογράφος, δάσκαλος φωτογραφίας και πρόεδρος του Fotoart. Μπορείτε να τον βρείτε στο Facebook Dimitrios Asithianakis. Για τα μαθήματα του fotoart μπορείτε να ρωτήσετε  και στο τηλέφωνο 6944303397.