Ένα φωτογραφικό στερεότυπο για το διάφραγμα του φακού

Είναι κι αυτό ένα από τα μεγαλύτερα στερεότυπα της φωτογραφίας. Ότι δηλαδή το διάφραγμα καθορίζει την έκθεση, μάλιστα είναι ένας από τους τρεις παράγοντες που απαρτίζουν το περίφημο τρίγωνο της έκθεσης που ταλανίζει χρόνια τους φωτογράφους. Ταχύτητα φωτοφράχτη, Διάφραγμα του φακού, Ευαισθησία του φιλμ ή του ψηφιακού αισθητήρα. Το περίφημο τρίγωνο που βέβαια είναι τετράγωνο. Μιας και όλοι οι δάσκαλοι, συγγραφείς, αρθρογράφοι και ινφουένσερς της φωτογραφίας ξεχνούν να αναφέρουν τον τέταρτο και σημαντικότερο παράγοντα της φωτογραφίας που είναι το φως, που μπορούμε με πολλούς τρόπους να το αλλάξουμε, να το αυξήσουμε και να το μειώσουμε σε μια φωτογραφία. Αλλά αυτά θα σας τα αναλύσω στο αντίστοιχο άρθρο. Εδώ ας αρκεστούμε στο διάφραγμα.

Σαφώς το διάφραγμα καθορίζει την έκθεση. Αφού με τις επιλογές του διαφράγματος στην ουσία αλλάζουμε το φυσικό άνοιγμα του φακού που σαν αποτέλεσμα έχει να πέσει λιγότερο ή περισσότερο φως επάνω στον αισθητήρα μας. Όμως δεν θα έπρεπε ο έλεγχος της ποσότητας του φωτός που θα διαμορφώσει την φωτογραφία μας να είναι η πρώτη μας σκέψη στην επιλογή του διαφράγματος. Παλιότερα την εποχή του φιλμ ήταν πιο λογικό το διάφραγμα να συμμετέχει περισσότερο στην ρύθμιση της έκθεσης γιατί το φιλμ που είχαμε στην μηχανή ήταν σταθερής ευαισθησίας και δεν μπορούσε να αλλάζει από φωτογραφία σε φωτογραφία. Σήμερα με την δυνατότητα που έχουν οι ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές όσο αφορά την ρύθμιση της ευαισθησίας του ψηφιακού αισθητήρα ο φωτογράφος είναι πιο ελεύθερος να επιλέξει ακριβώς το διάφραγμα που θέλει κυρίως για να διαμορφώσει το προσωπικό του φωτογραφικό ύφος παρά για τον έλεγχο της έκθεσης. Θα προσπαθήσω να το εξηγήσω επιγραμματικά και όσο πιο απλά μπορώ. Για να δούμε τις σκέψεις που πρέπει να έχει στο μυαλό του ο φωτογράφος όταν επιλέγει διάφραγμα. Ο τρόπος που ένας φωτογράφος επιλέγει το διάφραγμα είναι απλός.

Διάφορα ανοίγματα διαφράγματος – Διαφορετικής φωτεινότητας

Ή θα επιλέξει ανοιχτά διαφράγματα, δηλαδή  f1 –  f1,4 – f2 – f2,8 – f4 – f5,6 ώστε να έχει στις φωτογραφίες του μικρό βάθος πεδίου και έντονο μπόκε ή θα επιλέξει κλειστά διαφράγματα,  δηλαδή f11 – f16 – f22 – f32 – f45 ώστε να έχει στις φωτογραφίες του μεγάλο βάθος πεδίου και ελάχιστο ως  και καθόλου μπόκε ή θα επιλέξει μεσαία διαφράγματα που ανάλογα με τον φακό κινούνται στην περιοχή ανάμεσα στα f5,6 – f8 – f11 ώστε να πετύχει την μέγιστη φωτογραφική ποιότητα,  αφού σε αυτή την περιοχή διαφραγμάτων βρίσκεται συνήθως, το “sweet spot”  των φακών, το σημείο δηλαδή που αποδίδει το ποιοτικότερο φωτογραφικό τους είδωλο. Ο φωτογράφος δεν έχει άλλους τρόπους να επιλέξει το διάφραγμα. Αν αλλάζει διάφραγμα με σκοπό να ρυθμίσει την έκθεση και το πόσο φως θα πέσει επάνω στον ψηφιακό αισθητήρα τότε κάνει ένα ουσιαστικό λάθος. Ρυθμίζοντας με αυτόν τον τρόπο την φωτεινότητα, δηλαδή αλλάζοντας το διάφραγμα,   ρυθμίζει χωρίς να το θέλει και το βάθος πεδίου, αλλά καθορίζει και την τελική ποιότητα της φωτογραφίας, που ξαναθυμίζω είναι καλύτερη στα μεσαία διαφράγματα, αλλά υποφέρει λόγω των σφαλμάτων που παρουσιάζουν οι φακοί κυρίως στα πολύ ανοιχτά  (βινιετάρισμα) και στα πολύ κλειστά διαφράγματα (περίθλαση).

Διαβάστε και το κεφάλαιο που αφορά την Έκθεση. Το τρίγωνο της έκθεσης που είναι τετράγωνο για να κατανοήσετε με καλύτερο τρόπο γιατί πρέπει να αποφεύγουμε να καθορίσουμε την έκθεση με το διάφραγμα, αλλά με τους άλλους παράγοντες που καθορίζουν την έκθεση την ευαισθησία, την ταχύτητα του φωτοφράχτη, ακόμη και το φως.

Ο Δημήτρης Ασιθιανάκης είναι φωτογράφος, δάσκαλος φωτογραφίας και πρόεδρος του Fotoart. Μπορείτε να τον βρείτε στο Facebook Dimitrios Asithianakis. Για τα μαθήματα του fotoart μπορείτε να ρωτήσετε  και στο τηλέφωνο 6944303397