Σκέψεις για την Ασπρόμαυρη Φωτογραφία
Ασπρόμαυρη φωτογραφία ονομάζουμε το είδος της φωτογραφίας όπου οι φωτογραφίες καταγράφονται ανεξάρτητα από το μέσο, χρησιμοποιώντας αποκλειστικά τόνους του γκρι, από το λευκό έως το μαύρο, χωρίς να περιλαμβάνουν κανένα χρώμα. Αντί να εκφράζονται οι τονικότητες μέσω διαφόρων χρωμάτων, η ασπρόμαυρη φωτογραφία βασίζεται στις διαβαθμίσεις φωτεινότητας και αντίθεσης για να δημιουργήσει την εικόνα. Σε μερικές περιπτώσεις οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες περιέχουν ένα χρωματικό τόνο. Για παράδειγμα οι φωτογραφίες σέπια. Σε αυτή την περίπτωση μιλάμε για ασπρόμαυρη φωτογραφία που έχει υποστεί τονισμό είτε ψηφιακά είτε με διάφορους τονιστές.
Η φωτογραφία για πάνω από 100 χρόνια από την στιγμή της εφεύρεσης της ήταν μόνο ασπρόμαυρη. Ακόμη και όταν ήρθε η έγχρωμη φωτογραφία ήταν τόσο μεγάλη η παράδοση του ασπρόμαυρου και οι συνήθειες που είχε δημιουργήσει, που οι περισσότεροι φωτογράφοι συνέχισαν να τραβάνε σε ασπρόμαυρα φιλμ. Δύσκολο πράγμα να ξεριζωθούν οι συνήθειες.
Ασπρόμαυρο τραβηγμένο κατευθείαν στην φωτογραφική μηχανή στο Πήλιο
Η έγχρωμη φωτογραφία συγκίνησε μόνο το διαφημιστικό- εμπορικό κομμάτι της φωτογραφίας και τους ταξιδιώτες φωτογράφους. Οι υπόλοιποι μήτε να την ακούσουν. Ο «καλλιτεχνικός» μάλιστα κόσμος της φωτογραφίας θεωρούσε τους «έγχρωμους» συγγενείς παρακατιανούς. Υπήρχαν βέβαια φωτογράφοι που χρησιμοποίησαν το έγχρωμο αποκλειστικά για καλλιτεχνικούς λόγους ειδικά μετά από την εμφάνιση του Kodak Kodachrome II με ευαισθησία στα 25 ASA το 1961 και στην συνέχεια με τα Kodachrome 25 και Kodachrome 64 το 1974. Ενώ η αποθέωση του έγχρωμου ήρθε κάπως αργά με το Velvia της Fuji το 1990, μόλις λίγα χρόνια πριν την ψηφιακή εποχή της Φωτογραφίας.
Ασπρόμαυρη Φωτογραφία από έγχρωμο ψηφιακό πρωτότυπο αρχείο στην μονή Καψά
Τα πράγματα άλλαξαν πολύ με την ψηφιακή φωτογραφία. Παρόλο που το ασπρόμαυρο (κακώς κατά την άποψη μου) εξακολουθεί από κάποιους να θεωρείται πιο καλλιτεχνικό, δύσκολα θα ακούσεις κανένα στις μέρες μας να λέει ότι η έγχρωμη φωτογραφία δεν είναι επαρκές μέσο καλλιτεχνικής έκφρασης, ότι η έγχρωμη φωτογραφία είναι καλή μόνο για να πουλάει εμπορεύματα ή ότι το χρώμα είναι πολύ δυνατό και είναι δύσκολη η διαχείριση του ή ότι σε επηρεάζει τόσο έντονα που δεν σου επιτρέπει να ασχοληθείς με τα βασικά της φωτογραφίας που είναι το φως και η σκιά και άλλες τέτοιες φαιδρότητες.
Μια ματιά να ρίξεις σε ένα από τα αδελφάκια της φωτογραφίας την ζωγραφική βλέπεις ότι τα θέματα αυτά είχαν λυθεί ήδη από τις σπηλαιογραφίες. Άμα έχω μόνο κάρβουνα ζωγραφίζω ασπρόμαυρα, άμα έχω ώχρες, πορφύρες και λουλάκι θα ζωγραφίσω έγχρωμα. Για να μην πω για τους αρχαίους Έλληνες που χρωμάτιζαν τα πάντα από τα κτίρια μέχρι τα αγάλματα. Δεν άφηναν τίποτε χωρίς χρώμα, οι χρωματολάγνοι.
Το ίδιο πάνω κάτω έγινε και με τη φωτογραφία. Όσο τα φιλμ ήταν ασπρόμαυρα φωτογραφίζαμε ασπρόμαυρα από ανάγκη. Η ασπρόμαυρη φωτογραφία δεν ξεκίνησε από άποψη. Έγινε άποψη στην συνέχεια όταν θέλησε να διεκδικήσει μόνο για τον εαυτό της την αποκλειστικότητα σε κάτι που δεν της ανήκει, την καλλιτεχνική έκφραση.
Μην ξεχνάμε άλλωστε ότι μεγάλοι, τι μεγάλοι; τεράστιοι φωτογράφοι που τους ξέρουμε μόνο για τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες τους το προσπάθησαν με το έγχρωμο παρόλους τους περιορισμούς των χάλια φιλμ στην εποχή τους. Για να αναφέρω μόνο τρεις. Άνσελ Άνταμς, Αντρέ Κερτέζ, Γκάρι Γουίνογκραντ, θέλετε κι άλλους; Ενώ από τους νεότερους θα σας πω τρεις μόνο που ξεκίνησαν με εξαιρετικό ασπρόμαυρο αλλά στην εξέλιξη της δουλειάς τους τράβηξαν σχεδόν αποκλειστικά έγχρωμο. Κωνσταντίνος Μάνος, Steve McCurry και David Alan Harvey.
Μερικές συμβουλές για καλύτερες ασπρόμαυρες φωτογραφίες την ψηφιακή εποχή
Καλά όλα αυτά αλλά τι γίνεται στην εποχή της ψηφιακής φωτογραφίας όταν κάποιος θέλει έτσι για το γούστο του να κάνει ασπρόμαυρη φωτογραφία με τις ψηφιακές μηχανές και να μην ανακατευτεί με φιλμ χημικά και σκοτεινούς θαλάμους και να έχει αποτέλεσμα και νόημα αυτό που κάνει σε σχέση με την έγχρωμη φωτογραφία.
Θα σας δώσω μερικές γρήγορες συμβουλές για να καταφέρετε να τραβήξετε καλές ασπρόμαυρες φωτογραφίες.
Μην τραβάτε ασπρόμαυρο κατευθείαν στην μηχανή. Το καλύτερο είναι τραβάτε σε αρχεία Raw που περιλαμβάνουν όλη την πληροφορία της σκηνής και να τα μετατρέπετε σε ασπρόμαυρες φωτογραφίες με κάποιο πρόγραμμα επεξεργασίας. Βέβαια ξέρετε την άποψη μου για τα jpg, οι σύγχρονες ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές μπορούν αν ρυθμιστούν σωστά να τραβήξουν και εκπληκτικό ασπρόμαυρο κατευθείαν στην μηχανή.
Αναζητήστε το κατάλληλο/σωστό/υπέρχο φως ισχύει και για την έγχρωμη αλλά δυστυχώς στην ασπρόμαυρη έχετε μόνο αυτό. Φως και σκιά και πρέπει μόνο με αυτό να ασχοληθείτε.
Αναζητήστε φωτιστικές αντιθέσεις που την έγχρωμη φωτογραφία την κάνουν να φαίνεται σχεδόν μονόχρωμη. Κάποιες από αυτές τις εικόνες γίνονται εξαιρετικές ασπρόμαυρες από μόνες τους (τέτοια είναι η πρώτη φωτογραφία της ανάρτησης απο το Πήλιο).
Αναζητήστε σχήματα και μοτίβα που να έχουν ενδιαφέρον πέρα από το χρώμα τους. Πολλές φορές βοηθάει να μισοκλείνετε τα μάτια σε μια σκηνή για να δείτε αν υπάρχουν φως αντιθέσεις και σχήματα που ίσως σας ενδιαφέρουν.
Αναδείξτε την υφή των επιφανειών. Αναδείξτε τα υλικά, τις μικροαντιθέσεις και όλες τις λεπτομέρειες μικρές ή μεγάλες. Σε αυτό το κομμάτι θα βοηθούσε πολύ η μελέτη του ζωνικού συστήματος. Ναι αυτουνού του Ansel Adams!
Ασπρόμαυρη Φωτογραφία από έγχρωμο ψηφιακό πρωτότυπο αρχείο στην Κρήτη
Αυτό το άρθρο πρωτοδημοσιεύθηκε στην σελίδα μου στο Facebook και το δημοσιεύω εδώ με ελάχιστες αλλαγές και διαφορετικές φωτογραφίες.
Άρθρα σχετικά με την ασπρόμαυρη φωτογραφία στο photographyinfo
Η εμφάνιση του ασπρόμαυρου φιλμ
Η εκτύπωση της ασπρόμαυρης φωτογραφίας
Ασπρόμαυρη υπέρυθρη φωτογραφία
Σκοτεινός Θάλαμος και Σκοτεινός Θάλαμος διπλή έννοια
Ο Δημήτρης Ασιθιανάκης είναι φωτογράφος, δάσκαλος φωτογραφίας και πρόεδρος του Fotoart. Μπορείτε να τον βρείτε στο Facebook Dimitrios Asithianakis. Για τα μαθήματα του fotoart μπορείτε να ρωτήσετε και στο τηλέφωνο 6944303397