Ο νόμος της Αμοιβαιότητας στην Φωτογραφία
Αμοιβαιότητα στην φωτογραφία ονομάζουμε την αναλογία που υπάρχει ανάμεσα στις ρυθμίσεις της ευαισθησίας, της ταχύτητας του φωτοφράχτη και του ανοίγματος του διαφράγματος του φακού. Αλλά και την αναλογία που υπάρχει ανάμεσα στην ένταση των φωτιστικών πηγών και στις ρυθμίσεις της φωτογραφικής μηχανής. Αυτό σημαίνει δηλαδή ότι αν χάσουμε φωτεινότητα από την μία ρύθμιση στην φωτογραφική μηχανή , μπορούμε να την κερδίσουμε ισόβαθμα από μια άλλη. Αυτή την αναλογία την ονομάζουμε νόμο της Αμοιβαιότητας στην Φωτογραφία. Από ιστορική άποψη η αμοιβαιότητα σαν χαρακτηριστικό της έκθεσης των φωτοευαίσθητων υλικών, πρωτοαναφέρθηκε στο έργο των χημικών Robert Bunsen και Henry Roscoe το 1862.
Για παράδειγμα αν σε μια δεδομένη φωτογραφική σκηνή με αξία έκθεσης 13 (ΕV) χρησιμοποιήσουμε ISO 100 Ταχύτητα 1/125 και διάφραγμα F 8, τότε μπορούμε να έχουμε τα ίδια φωτιστικά αποτελέσματα με ISO 200, ταχύτητα 1/250 και διάφραγμα 8, ή με ISO 200, ταχύτητα 1/125 και διάφραγμα F11. Οι συνδυασμοί στην πραγματικότητα είναι πάρα πολλοί, ειδικά αν προσθέσουμε φίλτρα ουδέτερης πυκνότητας ή αυξομειώσουμε την ένταση του φωτισμού, που και αυτά υπακούουν στον νόμο της φωτογραφικής αμοιβαιότητας. Ότι χάνω από τον έναν παράγοντα που επηρεάζει την Έκθεση, μπορώ να το κερδίσω από έναν άλλο παράγοντα.
Οι συνδυασμοί που μας δίνει η αμοιβαιότητα για μια δεδομένη φωτογραφική σκηνή είναι βέβαια πάρα πολλοί, αλλά μόνο κάποιοι από αυτούς τους συνδυασμούς είναι ιδανικοί για την κάθε φωτογραφική περίπτωση. Για αυτό πρέπει πάντοτε για να έχουμε καλές φωτογραφίες , να λαμβάνουμε υπόψη μας τους περιορισμούς που έχει ο εξοπλισμός μας. Οι κύριοι περιορισμοί είναι η αυξομείωση του ψηφιακού θορύβου σε σχέση με την ρύθμιση της ευαισθησίας μέσω των ISO, ο έλεγχος του βάθους πεδίου σε σχέση με το ανοιγοκλείσιμο του διαφράγματος του φακού και το πάγωμα της κίνησης της μηχανής ή του θέματος, σε σχέση με την ρύθμιση της ταχύτητας του φωτοφράχτη.
Σε αυτόν τον πίνακα με τις αξίες έκθεσης για ISO 100 (Ev), είναι σημειωμένες με κίτρινο οι περιοχές όπου έχουμε σφάλμα του νόμου της αμοιβαιότητας για τα φωτογραφικά φιλμ
Σφάλμα αμοιβαιότητας
Όλα τα φωτογραφικά φωτοευαίσθητα υλικά, τα φιλμ και τα φωτογραφικά χαρτιά την παλιότερη εποχή, αλλά και οι φωτογραφικοί αισθητήρες στην εποχή μας έχουν κάποια όρια μέσα στα οποία ισχύει ο νόμος της Αμοιβαιότητας. Πέρα από αυτά τα όρια ο φωτογράφος βρίσκεται αντιμέτωπος με το λεγόμενο σφάλμα αμοιβαιότητας και συνήθως πρέπει να διορθώσει την έκθεση και μερικές φορές εκτός από την έκθεση πρέπει να αλλάξει και τους χρόνους εμφάνισης, αλλά να διορθώσει και την χρωματική απόδοση με τα ανάλογα φίλτρα.
Χαρακτηριστικό είναι ότι για τα φωτογραφικά φιλμ, η αμοιβαιότητα ισχύει συνήθως για ταχύτητες φωτοφράχτη 1 δευτερόλεπτο μέχρι 1/1000, ενώ για πιο γρήγορες ταχύτητες ή πιο αργές, η έκθεση θέλει διόρθωση ακριβώς λόγω του σφάλματος της αμοιβαιότητας. Για τα φωτογραφικά χαρτιά ο νόμος της αμοιβαιότητας παύει να ισχύει για χρόνους έκθεσης μεγαλύτερους από 30 δευτερόλεπτα. Ενώ για τους ψηφιακούς αισθητήρες σημαντικό ρόλο παίζει το εύρος έκθεσης που διαθέτουν από την κατασκευή τους ώστε να ανταποκρίνονται σωστά στον νόμο της αμοιβαιότητας, αλλά κι αυτοί συνήθως σε αργούς χρόνους έκθεσης και σε μεγάλες ρυθμίσεις ευαισθησίας(ISO), επηρεάζονται από το σφάλμα της αμοιβαιότητας και χρειάζονται διόρθωση της έκθεσης.
Ο Δημήτρης Ασιθιανάκης είναι φωτογράφος, δάσκαλος φωτογραφίας και πρόεδρος του Fotoart. Μπορείτε να τον βρείτε στο Facebook Dimitrios Asithianakis.Για τα μαθήματα του fotoart μπορείτε να ρωτήσετε και στο τηλέφωνο 6944303397.