Επεξεργασία ή όχι στην Φωτογραφία
Ένα ζήτημα που απασχολεί συχνά πυκνά τα άρθρα, τα βίντεο και τους ινφλουένσερς της φωτογραφίας (τους ξένους, γιατί αυτούς αντιγράφουν οι έλληνες δεν υπάρχει πρωτογενής ελληνική φωτογραφική σκέψη) είναι το ζήτημα της ψηφιακής επεξεργασίας ή όχι της φωτογραφίας και το ποια είναι η σωστή άποψη εν τέλει. Αυτή που λέει ότι τις φωτογραφίες πρέπει να τις επεξεργαζόμαστε ή αυτή που λέει ότι οι φωτογραφίες πρέπει να είναι έτοιμες στην φωτογραφική μηχανή χωρίς καμία και καλά επεξεργασία. Οι περισσότεροι υποστηρίζουν την ψηφιακή επεξεργασία μετά την λήψη και μάλιστα προσπαθώντας στα επιχειρήματα τους να φέρουν και ιστορικά παραδείγματα για μεγάλους φωτογράφους που επεξεργάζονταν τις φωτογραφίες τους στον σκοτεινό θάλαμο (λες και τους το ζήτησε κανείς). Αλλά επειδή μάλλον ποτέ δεν δούλεψαν στον σκοτεινό θάλαμο και δεν ασχολήθηκαν ποτέ με την χημική φωτογραφία (που λογικό είναι και λόγο ηλικίας) και αυτά τα επιχειρήματα είναι σαθρά και ανόητα. Επειδή πιστεύω το συγκεκριμένο ζήτημα είναι άλλη μια οπαδική αντιπαλότητα στην φωτογραφία χωρίς κανένα νόημα θα προσπαθήσω στην σημερινή μου ανάρτηση να ξεκαθαρίσω λίγο τα ζήτημα που βλέπω πόσο θολούρα έχει φέρει στο μυαλό των ελληνοινφλουένσερς της φωτογραφίας.
Η επεξεργασία στην χημική φωτογραφία
Ας μιλήσουμε λίγο για την εποχή της αναλογικής ή χημικής φωτογραφίας όπως θέλετε πέστε την. Δεν υπήρχε μόνο ένας τρόπος να φτιάχνεις φωτογραφίες, εννοώ να καταγράφεις φωτογραφικές εικόνες. Υπήρχαν πολλοί, αλλά τουλάχιστον 4 ήταν οι πιο δημοφιλείς, τουλάχιστον το 70′ που ξεκίνησα εγώ να φωτογραφίζω. Πάμε να τους δούμε.
- Φωτογραφία σε ασπρόμαυρο φιλμ. Εδώ όντως υπήρχε μια διαδικασία που και στο κομμάτι της εμφάνισης του φιλμ, αλλά περισσότερο στο κομμάτι της εκτύπωσης της φωτογραφίας στο σκοτεινό θάλαμο προσομοιάζει στην σημερινή διαδικασία της επεξεργασίας στη μηχανή ή σε κάποιο πρόγραμμα επεξεργασίας μετά την λήψη της φωτογραφίας. Άλλωστε από τις τεχνικές του σκοτεινού θαλάμου έχουν αντλήσει έμπνευση οι σχεδιαστές/προγραμματιστές/κατασκευαστές των προγραμμάτων και των δυνατοτήτων της ψηφιακής επεξεργασίας. Εδώ μπορούσαμε να κάνουμε πράγματα και θαύματα και μάλιστα μπορούσαμε να ασχοληθούμε και με παλιότερες φωτογραφικές τεχνικές του 19ου αιώνα εκτός από τον ζελατινοβρωμιούχο άργυρο που είχε επικρατήσει από το 1890 και μετά.
- Φωτογραφία σε έγχρωμο φιλμ. Σε αυτή την φωτογραφία που μάλιστα ήταν και η φωτογραφία που ασχολούνταν το μεγαλύτερο κομμάτι των ερασιτεχνών. Η εμφάνιση του φιλμ ήταν μια σταθερή διαδικασία η C-41 που άφηνε περιθώρια για υπερεμφάνιση και για υποεμφάνιση (αλλά με αύξηση του κόκκου κάτι σαν τα HΙ ISO), αλλά το ήξεραν λίγοι. Ο περισσότερος κόσμος έστελνε τις φωτογραφίες του σε κάποιο εργαστήριο. Οι όποιες διορθώσεις/βελτιώσεις ήταν αυτόματες σαν αυτές που κάνουν οι μηχανές στο αυτόματο ή οι φωτογραφικές μηχανές των κινητών και δεν απασχολούσαν σαν επιλογή τον φωτογράφο. Στις παραγγελίες των μεγεθύνσεων ή για τον επαγγελματία/φωτογραφικό κατάστημα που διέθετε τέτοιο μηχάνημα εκτύπωσης υπήρχε η δυνατότητα για κάποιες βελτιώσεις στα χρώματα και στην φωτεινότητα. Με την έγχρωμη εκτύπωση στο σκοτεινό θάλαμο που επέτρεπε τον πλήρη έλεγχο στο αποτέλεσμα της έγχρωμης φωτογραφίας ασχολούνταν λίγοι εξαιτίας του αυξημένου κόστους αλλά και των εξαιρετικά απόλυτων συνθηκών που χρειάζονταν σε θερμοκρασίες και άλλα σύνθετα προβλήματα που απέτρεπαν τους φωτογράφους να ασχοληθούν με το αντικείμενο της έγχρωμης εκτύπωσης στο σκοτεινό θάλαμο.
- Φωτογραφίες άμεσης εμφάνισης. Ναι υπήρχαν και οι αγαπημένες Polaroid. Ήταν οι φωτογραφίες που έβγαιναν έτοιμες από την μηχανή και εμφανίζονταν μπροστά σου σε ένα λεπτό. Αυτή η ευκολία και η αμεσότητα τις έκανε αρκετά δημοφιλείς και στο ερασιτεχνικό κοινό που έβλεπε άμεσα τις φωτογραφίες του. Αλλά και σε καλλιτέχνες που βρήκαν ένα καινούργιο εργαλείο έκφρασης. Θα έλεγε κανείς ότι οι Polaroid ήταν οι φωτογραφίες χωρίς καθόλου επεξεργασία της εποχής εκείνης. Όμως ειδικά οι καλλιτέχνες είχαν βρει τρόπο να τις πειράζουν ακόμη και αυτές ώστε να διαφοροποιούν το τελικό αισθητικό αποτέλεσμα να μοιάζει με αυτό που είχαν εκείνοι στο μυαλό τους και όχι αυτό που πρόσφερε από μόνο του το συγκεκριμένο υλικό.
- Εδώ είναι που θα στεναχωρήσω τους φίλους μου τους ένθερμους υποστηρικτές της άποψης ότι όλοι οι φωτογράφοι έκαναν παλιά επεξεργασία στις φωτογραφίες τους γιατί υπήρχαν πολύ σπουδαίοι φωτογράφοι που ασχολούνταν με αυτό τον τέταρτο τρόπο φωτογραφίας, την αποτύπωση εικόνων σε έγχρωμες ή ασπρόμαυρες διαφάνειες (κοινώς σλάιντ) που δεν είχαν καμία επεξεργασία μετά την λήψη. Τα φιλμ αυτά που είχαν την στάνταρ εμφάνιση την Ε-6 που επέτρεπε μόνο υπερ/υποεμφάνιση (δηλαδή μικρή διαφοροποίηση των ISO) μας έδιναν μια τελική εικόνα που δεν μπορούσαμε να της επιφέρουμε καμία αλλαγή καθώς προορίζονταν κυρίως για προβολή και άμεση θέαση ή για διαχωρισμούς και εκτύπωση στην τυπογραφία. Για πολλά χρόνια αυτό το είδος φωτογραφίας ήταν το κύριο στην εμπορική φωτογραφία την ονομαζόμενη και διαφημιστική φωτογραφία πράγμα που σήμαινε ότι ο φωτογράφος έπρεπε να είναι μεγάλος μάστορας με πολύ μεγάλη ακρίβεια στα πριν της λήψης για να πάρει το αποτέλεσμα που ήθελε γιατί μετά δεν είχε δυνατότητες παρέμβασης (εδώ πρωτοφτιάχτηκε ο μύθος της μη επεξεργασίας και του φωτογράφου που τα φτιάχνει όλα στη λήψη). Βέβαια όσοι ήμασταν τυχεροί και είχαμε κάποια στιγμή δάσκαλο τον εικαστικό Σταύρο Μπονάτσο ξέρουμε ότι και σε αυτά τα ιερά ανέγγιχτα τελικά πλαισιωμένα σλάιντ, μπορούμε να τους κάνουμε διάφορα.
Το κύριο αν καταλάβατε την παλιότερη εποχή ήταν το τι αποτέλεσμα ήθελε να έχει ο φωτογράφος. Από αυτό και τις οικονομικές του δυνατότητες. Βάση αυτών αποφάσιζε με ποια μέθοδο θα ασχοληθεί την κάθε φορά. Πέρα από αυτές τις κύριες δημοφιλείς μεθόδους υπήρχαν πραγματικά άπειροι τρόποι για να βγάλει κανείς φωτογραφίες και ακόμη αυτές τις τελικές φωτογραφίες εκτός από το να τις επεξεργαστείς μπορούσες να τις σκίσεις να τις χαλάσεις να τις κάνεις ότι ήθελες να τις εντάξεις κάπου άλλου να τους πετάξεις χημικά ή χρώματα. Δεν υπάρχει τελειωμός. Όλα στο βωμό της δυνατότητας έκφρασης και ελευθερίας που μας έδινε αυτό το μέσο. Έτσι μιας που τελειώσαμε με την παλιότερη εποχή και τα θέματα της τότε επεξεργασίας ας πάμε να δούμε τι γίνεται στην σημερινή εποχή την εποχή της ψηφιακής επεξεργασίας.
Η επεξεργασία την ψηφιακή εποχή
Για να ξεκαθαρίσουμε και λίγο τα πράγματα της ψηφιακής εποχής γιατί φαίνεται ότι οι φίλοι μας μεν και δε, τα έχουν και αυτά μπερδεμένα. Πρώτα όλα να ξεκινήσω με μια δήλωση. ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΨΗΦΙΑΚΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΧΩΡΙΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ. Εφόσον την ψηφιακή εικόνα/αρχείο την δημιουργεί ο επεξεργαστής της ψηφιακής φωτογραφικής μηχανής που μάλιστα μαζί με τον αισθητήρα είναι το σημαντικότερο τμήμα της. Εντάξει νιώθω να «κομίζω Γλαύκα εις Αθήνας» αλλά τι να κάνω παιδιά; ελληνική γλώσσα! O ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΤΗΣ τι κάνει; ΕΠΕΞΕΡΓΑΖΕΤΕ. Όλες ψηφιακές φωτογραφίες έχουν επεξεργασία ακόμη και οι RAW που ισχυρίζονται κάποιοι ότι τους αρέσει να τραβάνε για να τις επεξεργαστούν αργότερα έχουν επεξεργασία. Έχουν για παράδειγμα ένα συγκεκριμένο white balance, άλλο αν μπορείς να το αλλάξεις και να το κάνεις ότι θέλεις. Επίσης έχουν ένα συγκεκριμένο ψηφιακό θόρυβο ακόμη και αν μπορείς να τον αλλάξεις και να τον διορθώσεις. Οπότε ξεκινάμε από αυτό.
Ακόμη και μόνο RAW αρχεία να τραβάμε, η φωτογραφική μας μηχανή τα επεξεργάζεται και ανάλογα με την γενιά του επεξεργαστή είναι διαφορετικά στην μια μηχανή ή στην άλλη ( για αυτό και αγοράζουμε συνέχεια καινούργιες μηχανές αλλιώς θα μέναμε με τις παλιές του 2005). Επειδή η φωτογραφική μηχανή μας δίνει την δυνατότητα μιας που επεξεργαστής έτσι κι αλλιώς δουλεύει για να τραβηχτεί μια φωτογραφία, να μας προσφέρει και μια φωτογραφία σε μορφή .JPG που να είναι πιο πολύ επεξεργασμένη και συμπιεσμένη, με λίγα λόγια πιο έτοιμη να την χρησιμοποιήσουμε για τις ανάγκες μας σε μια ας πούμε πιο τελική μορφή και μάλιστα σε διάφορες αναλύσεις μεγάλη, μεσαία ή μικρότερη. Όμως αυτό προϋποθέτει πολλά πράγματα. Προϋποθέτει πρώτα από όλα καλή γνώση των δυνατοτήτων και των ρυθμίσεων της φωτογραφικής μας μηχανής και επίσης το τι είδους φωτογραφικό αποτέλεσμα θέλουμε. Δηλαδή με λίγα λόγια προϋποθέτει να ξέρουμε φωτογραφία. Την τεχνική πρώτα και μετά την αισθητική του συγκεκριμένου μέσου. Η επεξεργασία οπότε δεν είναι κάτι κακό. Γιατί έτσι κι αλλιώς την κάνει η φωτογραφική μηχανή. Θέλει κάποιος να το πάει παρακάτω σε ένα πρόγραμμα επεξεργασίας; Κανένα πρόβλημα μπορεί να το κάνει. Η επεξεργασία είναι μέσα στην ίδια την φύση της ψηφιακής φωτογραφίας. Θέλει κάποιος να χρησιμοποιήσει όλες τις δυνατότητες που του δίνει η ψηφιακή φωτογραφική μηχανή του γιατί ξέρει τι θέλει από την στιγμή της λήψης μπορεί πολύ εύκολα να το κάνει. Στο χέρι του είναι να χρησιμοποιήσει πλήρως τον επεξεργαστή της μηχανής του που τον έχει χρυσοπληρώσει, να παραμετροποιήσει την μηχανή του σύμφωνα με τις ανάγκες της συγκεκριμένης λήψης και να μην χρειάζονται οι φωτογραφίες του περαιτέρω επεξεργασία. Αλλά ακόμη και αν χρειάζονται δεν είναι κακό. Δεν χρειάζεται να πάει καν σε κάποιο πρόγραμμα επεξεργασίας. Όλες οι ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές δίνουν την δυνατότητα επεξεργασίας και μετά την λήψη μέσα στην ίδια την φωτογραφική μηχανή. Πολλές λοιπόν οι δυνατότητες για τον σύγχρονο φωτογράφο και πρέπει να τις χρησιμοποιεί και να τις αξιοποιεί όλες χωρίς αφορισμούς και αποκλεισμούς, ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε φορά.
Ο Δημήτρης Ασιθιανάκης είναι φωτογράφος, δάσκαλος φωτογραφίας και πρόεδρος του Fotoart. Μπορείτε να τον βρείτε στο Facebook Dimitrios Asithianakis. Για τα μαθήματα του fotoart μπορείτε να ρωτήσετε και στο τηλέφωνο 6944303397