Αφηρημένη Φωτογραφία

Η αφηρημένη φωτογραφία είναι μια έκφανση της φωτογραφικής τέχνης  που επικεντρώνεται στη δημιουργία εικόνων με έντονη έμφαση σε σχήματα, χρώματα, γραμμές, υφές χωρίς να αποτυπώνει απαραίτητα αναγνωρίσιμα αντικείμενα ή ρεαλιστικές σκηνές. Η αφηρημένη φωτογραφία μπορεί να περιλαμβάνει θολές φωτογραφίες, κουνημένες φωτογραφίες, πολύ κοντινές λεπτομέρειες  ή έντονα επεξεργασμένες φωτογραφίες, έτσι ώστε να μην έχουν μεγάλη σχέση με την παραδοσιακή ή αναπαραστατική φωτογραφία.

Εισαγωγή στην αφηρημένη φωτογραφία

Η φωτογραφία από την στιγμή της εφεύρεσης της διαφημίστηκε για την αντικειμενικότητα της και για το πόσο ρεαλιστικά και με ακρίβεια μπορεί να αναπαριστά τον φυσικό κόσμο. Όμως υπάρχει και ένα είδος, ένας κλάδος της φωτογραφίας (όπως θέλετε πέστε το),  που δεν τον ενδιαφέρει καθόλου η με ακρίβεια αναπαράσταση της πραγματικότητας – γιατί ξέρει ότι έτσι κι αλλιώς  αυτό δεν είναι στην ουσία δυνατό καθώς η φωτογραφία είναι ένα παραμύθι, μια φενάκη, μια ψευτιά-  και αυτή είναι η Αφηρημένη Φωτογραφία. Αφηρημένη Φωτογραφία είναι αυτό το κομμάτι της τέχνης που χρησιμοποιώντας φωτογραφικά υλικά και μέσα παράγει εικόνες που ο σκοπός τους είναι να δημιουργήσουν φυσικά έντονα συναισθήματα στους θεατές, αλλά όχι με  κάποια σαφή σύνδεση με την αντικειμενική πραγματικότητα, αλλά με την πραγματικότητα και την φαντασία του καλλιτέχνη. Αυτό δηλαδή που οφείλει να κάνει η τέχνη.  Για αυτό τον σκοπό οι καλλιτέχνες της αφηρημένης  φωτογραφίας σχεδόν από την αρχή της χρησιμοποιούν το φως και την σκιά, την υφή τα σχήματα και τις μορφές, όπως και το χρώμα από την στιγμή που αναπτύχθηκαν έγχρωμα φωτογραφικά υλικά, για να μεταδώσουν και να δημιουργήσουν έντονα συναισθήματα.

Δημήτρης Ασιθιανάκης 2020

Αφηρημένη Φωτογραφία ιστορική αναδρομή

Η Αφηρημένη Φωτογραφία μπορεί να δημιουργηθεί χρησιμοποιώντας παραδοσιακό φωτογραφικό εξοπλισμό της χημικής φωτογραφίας ή εξοπλισμό της ψηφιακής φωτογραφίας. Μπορεί να δημιουργηθεί χρησιμοποιώντας φωτογραφικές μηχανές και φακούς αλλά και χωρίς αυτά. Μπορεί να δημιουργηθεί με απευθείας χρήση και επέμβαση στα φωτοευαίσθητα υλικά ή τα  κάθε είδους φωτογραφικά ψηφιακά αρχεία με κατευθείαν επεξεργασία τους στον υπολογιστή.   Όπως μπορείτε να καταλάβετε η αφηρημένη φωτογραφία είναι ένα πολύ ευρύ πεδίο καλλιτεχνικών πρακτικών και εφαρμογών και είναι από τις περιπτώσεις στην φωτογραφία που προσφέρει την μέγιστη καλλιτεχνική ελευθερία και για αυτό κατά την άποψη μου θα γίνεται όλο και περισσότερο δημοφιλής στον σύγχρονο κόσμο. Μπορεί πολλοί ιστορικοί να βρίσκουν τις πρώτες αφηρημένες φωτογραφίες  στο έργο του πρωτοπόρου στην  φωτογραφία  της Αμερικής John William Draper στις φωτογραφίες που τράβηξε με ένα φασματοσκόπιο ήδη από το 1842 ή στα κυανοτυπικά φύκια της Anna Atkins στην Αγγλία περίπου την ίδια περίοδο, όμως δεν θα συμφωνήσω. Γιατί ακόμη και αν θαυμάζονται με τις σημερινές γνώσεις μας για το πως έχει εξελιχθεί η φωτογραφία, δεν ήταν συνειδητή παρουσίαση αφηρημένων φωτογραφιών, αλλά επιστημονικές φωτογραφίες με διαφορετική από την μέχρι τότε οπτική αντίληψη του κόσμου. Για μένα ο πρώτος που το έκανε συνειδητά ήταν ο Erwin Quedenfeldt  το 1914 στην Γερμανία με την σειρά φωτογραφιών του με τον τίτλο Symmetrical Patterns και 3 χρόνια μετά ένας σπουδαίος φωτογράφος ο Alvin Langdon Coburn άρχισε να πειραματίζεται με μια σειρά  φωτογραφιών που ονομάζονταν Vortographs. Μάλιστα με τα μέχρι τώρα δεδομένα είναι ο Alvin Langdon Coburn  είναι ο πρώτος που πρότεινε την χρήση του όρου «Abstract Photography», δηλαδή αφηρημένη φωτογραφία και την διοργάνωση μια έκθεσης με αφηρημένες φωτογραφίες.

Alvin Langdon Coburn – Vortograph –  1917

Τα αντίστοιχα κινήματα στην τέχνη

Σπουδαίο ρόλο σε αυτές τις εξελίξεις στην τέχνη γενικότερα είχε η εφεύρεση της φωτογραφίας καθώς απελευθέρωσε κυρίως την ζωγραφική από την ανάγκη να παράγει ρεαλιστικά έργα. Έτσι υπήρξε μεγάλη αλληλεπίδραση. Σίγουρα η αφηρημένη φωτογραφία περιέχει κάποιες αποκλειστικές δυνατότητες που δίνει το φωτογραφικό μέσο αλλά η έμπνευση σίγουρα έχει να κάνει και με τα μοντέρνα κινήματα της τέχνης από τον 19ο αιώνα και μετά. Κυρίως τον ιμπρεσιονισμό, τον μετα-ιμπρεσιονισμό, τον κυβισμό, τον φουτουρισμό, τον κονστρουκτιβισμό, τον ντανταισμό, τον σουρεαλισμό και τον αφηρημένο εξπρεσιονισμό που αλληλεπίδρασαν με την φωτογραφία και την εξέλιξη της κυρίως τον 20ο αιώνα. Μια αλληλεπίδραση που συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Δημήτρης Ασιθιανάκης 2017

Οι πρώτοι Φωτογράφοι αφηρημένης φωτογραφίας

Στις δεκαετίες του 20′ και του 30′ κυρίως στην Γερμανία αλλά και στην κεντρική Ευρώπη έχουμε πολλούς φωτογράφους που πειραματίστηκαν με την αφηρημένη φωτογραφία και διάφορες πτυχές της από τον László Moholy-Nagy στο πρωτοποριακό Bauhaus. Τους František Drtikol , Jaroslav Rössler , Josef Sudek και Jaromír Funke στην Πράγα ή την σπουδαία γενιά φωτογράφων που έβγαλε η φωτογραφομάνα Βουδαπέστη που μετατόπισαν το κέντρο της εξέλιξης της φωτογραφίας στο Παρίσι πριν τον πόλεμο. Εκεί έχουμε προσπάθειες της ενσωμάτωσης των οραμάτων του Σουρεαλισμού και του φουτουρισμού στην φωτογραφία από αρκετούς ανάμεσα τους ο Man Ray  ο κατεξοχήν σουρεαλιστής φωτογράφος, ο Maurice Tabard με τις πολλαπλές εκθέσεις, ο André Kertész με τα Distortions του, ενώ αντίστοιχες φωτογραφίες δημιούργησε ο Filippo Masoero στην Ιταλία.

Jaromír Funke

Κατά την διάρκεια του πολέμου και αμέσως μετά το κέντρο της εξέλιξης της φωτογραφίας μεταφέρετε στην Αμερική και εκεί θα βρούμε αρκετούς φωτογράφους που ασχολήθηκαν με την αφηρημένη φωτογραφία ανάμεσα τους ο πρωτοπόρος  Curtis Moffat, ο Minor White,  ο Aaron Siskind , ο Henry Holmes Smith και ο Lotte Jacobi που έδειξαν με τις φωτογραφίες τους και τις φωτογραφικές τους συνθέσεις, ότι ακόμη και ο φυσικός μας κόσμος περιλαμβάνει ενσωματωμένα στοιχεία αφαίρεσης.

Aaron Siskind – Chicago – 1948

Η σημερινή ανάρτηση είναι μια εισαγωγή στην αφηρημένη φωτογραφία. Θα συνεχίσω συχνά με αντίστοιχα άρθρα και επιμέρους παρουσιάσεις φωτογράφων και έργων της αφηρημένης φωτογραφίας που είναι από τις αγαπημένες μου θεματολογίες στην δημιουργία φωτογραφιών αλλά και γιατί  με την αφηρημένη φωτογραφία έχουν ασχοληθεί σπουδαίοι φωτογράφοι που τους θαυμάζω.

Ο Δημήτρης Ασιθιανάκης είναι φωτογράφος, δάσκαλος φωτογραφίας και πρόεδρος του Fotoart. Μπορείτε να τον βρείτε στο Facebook Dimitrios Asithianakis. Για τα μαθήματα του fotoart μπορείτε να ρωτήσετε  και στο τηλέφωνο 6944303397