Η φωτογράφιση Ερειπίων ως καλλιτεχνική πρακτική

Για πάρα πολλά χρόνια η φωτογράφιση των ερειπίων ήταν ένα από τα αγαπημένα μου φωτογραφικά θέματα στην δημιουργία του προσωπικού φωτογραφικού μου έργου. Ξέρω ότι ξεκίνησε από την αγάπη μου για τους αρχαιολογικούς χώρους αλλά σιγά-σιγά  με τα χρόνια επεκτάθηκε και στις πιο σύγχρονες κατασκευές. Φωτογραφίες ερειπίων που μπορεί να ήταν ένας απλά φθαρμένος τοίχος, ολόκληρα εγκαταλελειμμένα σπίτια, βιομηχανικές εγκαταστάσεις ή και ολόκληρες περιοχές που αφήνονταν να παρακμάσουν. Βέβαια δεν ήμουν ο πρώτος που φωτογράφησα ερείπια. Υπάρχει μια μεγάλη παράδοση στην φωτογραφία, ήδη από την φωτογράφιση αρχαιολογικών χώρων τον 19ο αιώνα, αλλά και από φωτογράφιση σύγχρονων ερειπίων τον 20ο αιώνα.

Lucien Clergue 1955

Το περίεργο ήταν όλα αυτά τα χρόνια να βλέπω την φωτογραφία των ερειπίων να κερδίζει σε δημοτικότητα. Όχι μόνο  σε φωτογράφους  αλλά και σε κοινό ειδικά με το ίντερνετ να γεμίζει από φωτογραφίες που περιγράφουν την σύγχρονη αστική παρακμή και εγκατάλειψη. Οι φωτογραφίες των ερειπίων κέρδισαν τόσο σε δημοτικότητα που εκδόθηκαν συχνά σε  πολυτελή φωτογραφικά λευκώματα, αλλά και σε περιοδικά ειδικά και μη.  Επίσης τα ίδια τα ερείπια μιας που αποδείχτηκαν ελκυστικά κέρδισαν την δημοτικότητα και σε άλλους χώρους εκτός της φωτογραφίας. Οπότε είχαμε αντίστοιχες επιστημονικές μελέτες και δημοσιεύσεις, ακόμη και νέες αρχιτεκτονικές προτάσεις που ενσωματώνουν ερείπια όχι μόνο από ανάγκη όπως στα κηρυγμένα  διατηρητέα ιστορικά κτήρια, αλλά και από άποψη. Δημοτικότητα κέρδισαν και αντίστοιχοι χώροι. Ένα ένα από τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα είναι οι εγκαταλελειμμένες βιομηχανικές εγκαταστάσεις στα  λιπάσματα της Δραπετσώνας που στα τελευταία 15 χρόνια που τα φωτογραφίζω συχνά (πήγαινα και φωτογραφικές βόλτες τους μαθητές μου εκεί) μετατρέπονται από σκουπιδότοπος και καταφύγιο απόκληρων,  σε σύγχρονο πάρκο αναψυχής.

Will Gamble Architects

Βέβαια είχαμε και παλιότερα αντίστοιχες προσπάθειες και θα αναφέρω πάλι μια χαρακτηριστική προσπάθεια αποκατάστασης κτηρίων που για μένα παλιότερα ήταν ο παράδεισος της φωτογράφισης ερειπίων . Τα κτήρια της Γαλλικής εταιρείας και γενικότερα τα ίχνη της βιομηχανικής εκμετάλλευσης στην περιοχή του Λαυρίου. Αρκετά από αυτά έχουν μετατραπεί στο Τεχνολογικό Πολιτιστικό Πάρκο Λαυρίου που προσφέρεται για διάφορες χρήσεις και τώρα για να το φωτογραφίσεις χρειάζεται ειδική άδεια.

Δημήτρης Ασιθιανάκης 2018

Η φωτογραφία ερειπίων  και η φωτογράφιση ερειπίων με απασχόλησαν περισσότερο την φετινή χρονιά καθώς αποφάσισα να είναι η έρευνα που θα οδηγήσει στην πτυχιακή μου  εργασία στο μεταπτυχιακό που κάνω φέτος στην  φωτογραφία και στην  οπτική γλώσσα.Oπότε θα δημοσιεύσω σιγά-σιγά τμήματα αυτής της έρευνας και φυσικά στο τέλος και την πτυχιακή μου εργασία. Μια πρώτη προσέγγιση είναι η σημερινή ανάρτηση με τίτλο “Φωτογραφία Ερειπίων”, αλλά θα ακολουθήσουν κι άλλες αναρτήσεις και με φωτογραφίες ερειπίων αλλά και θεωρητικά άρθρα.

Δημήτρης Ασιθιανάκης 2019

Ενώ λοιπόν είχαμε μια αύξηση της δημοτικότητας των ερειπωμένων κατασκευών και τόπων αλλά και των φωτογράφων επαγγελματιών ή ερασιτεχνών,  που ασχολούνται με αυτού του είδους τις φωτογραφίσεις σε ερειπωμένους εγκαταλελειμμένους χώρους και κατασκευές  ταυτόχρονα είδαμε  να αναδύεται και μια κριτική  στις φωτογραφίες ερειπίων. Είχαμε την δημιουργία όρων για να περιγράψουν το φαινόμενο.  Από τον επιεική όρο  Ερειπιοφιλία (ruinophilia)  στον απαράδεκτο όρο Πορνογραφία των Ερειπίων (ruin porn) που προσπαθεί να κάνει σκληρή κριτική στην φωτογραφία των ερειπίων.

Δημήτρης Ασιθιανάκης 2020

Η κριτική προέρχεται τόσο από ενδιαφερόμενους μελετητές όσο και από άτομα που πλήττονται από καταστροφή και την αστική παρακμή που οδηγεί στα ερείπια. Για αυτούς τους ανθρώπους η καλλιτεχνική πρακτική της φωτογράφισης των  ερειπίων είναι επιφανειακή και κοντόφθαλμη απεικόνιση της αστικής φθοράς που μετατρέπεται σε τέχνη χωρίς νόημα μιας και η φωτογραφία ερειπίων κατά την άποψη τους μετατρέπει την  δυστυχία σε κάτι σαγηνευτικό και αισθητικά ευχάριστο ή ακόμη χειρότερα ωραίο.  Εγώ στις αναρτήσεις μου βέβαια θα υπερασπιστώ την φωτογραφία των ερειπίων σαν μια υπέροχη καλλιτεχνική πρακτική αλλά και φυσικά σαν μια εξαιρετική  τεκμηριωτική μέθοδο  που πάντα είναι η φωτογραφία. Έτσι μας προσφέρεται η δυνατότητα με την δημιουργία και με την θέαση εικόνων ερειπίων  να στοχαστούμε καλύτερα,  υιοθετώντας  νέες πρακτικές  και προσεγγίσεις στην τέχνη, στην ιστορία αλλά και στην κοινωνιολογική έρευνα.  Για μένα η φωτογραφία των ερειπίων  εκτός από τρόπος καλλιτεχνικής έκφρασης είναι κυρίως ένας δημιουργικός κλάδος σε μια  νέα αρχαιολογία  του σύγχρονου παρελθόντος.

Δημήτρης Ασιθιανάκης 2021

Ο Δημήτρης Ασιθιανάκης είναι φωτογράφος, δάσκαλος φωτογραφίας και πρόεδρος του Fotoart. Μπορείτε να τον βρείτε στο Facebook Dimitrios Asithianakis